Toshkent davlat sharqshunoslik instituti iqtisodiyot nazariyasi

2.Tovar va tovar ishlab chiqarishning xususiyatlari. 
Tovar ikki xossaga ega: 
a)iste‘mol qiymati; b) qiymat. 

---

 
 
29 
 
Tovarning  iste‘mol  qiymati mahsulotlarning  foydali  tomonidan  kishilarning  biron  bir 
iste‘molini  qondira  olish  qobiliyatidan  iborat  va  har  qanday  jamiyat  boyligining  moddiy 
mazmunini  tashkil  etadi.  Tovar  har  doim  Mehnat  marsulidir,  ammo  tovar  bo‗lishi  uchun 
bozorda  ayirboshlanishi  zarur.  Demak,  u  almashuv  qiymatiga  ega.  Tovarning  almashuv 
qiymati nima? 
Bir  tovarning  ikkinchi  tovarga  biror  bir  nisbatda  ayirboshlanishiga  uning  almashuv 
qiymati deyiladi. 
Almashuv  qiymati,  qiymatning  namoyon  bo‗luvshi  shaklidir.  qiymatga  asoslanib 
tovarlar hisoblanadi va bir­biriga ayirboshlanadi. 
Demak, tovar ikki xossaga: iste‘mol qiymati va qiymatga ega. Tovar iste‘mol qiymati 
va  qiymatning  birligidan  iborat,  ammo  bu  birlik  ziddiyatlidir,  bir  vaqtning  o‗zida  ikki 
yoqlama shaklga, ya‘ni ashyoviy va qiymat shakliga ega. 
Tovar  ishlab  chiqaruvchilar  qo‗lida  qiymat sifatida,  sotib  oluvchilar  qo‗lidaligida  esa 
iste‘mol  qiymati  sifatida  namoyon  bo‗ladi.  Shuning  uchun  ham  tovar  sotilmasa,  u  qiymat 
sifatida  tan  olinmagan  bo‗ladi.  Ushbu  ziddiyat  tovarlarni  kerakligicha  sifatli  va  arzon  ishlab 
chiqarish  orqali  yechiladi.Tovarning  ikki  xossasi  borligiga  sabab,  unda  gavdalangan 
Mehnatning ikki yoqlama xarakterga egaligidadir. 
Masalan, 
kostyumda-yigiruvchilar, 
to‗qimachilar, 
tikuvchilar; 
nonda-novvoy, 
traktorchi,  tegirmonshi  va  boshqalar  ishtirok  etadilar.  Agar  har  bir  aniq  iste‘mol  qiymatida 
masalan,  kostyumda  ma‘lum  aniq  cmehnat  gavdalansa,  uning  qiymatida  ish  kuchi  sarfi 
sifatida umuman sarf qilingan inson mehnati gavdalanadi. Aniq mehnat turlari bir­biridan farq 
qiladi.  Masalan,  tikuvshining  mehnati  novvoy  mehnatidan  farq  qiladi,  chunki  birinchisi 
kostyum  yaratadi,  ikkinchisi  esa  non.  Inson  mehnatining  umuman  sarflanishi  nuqtai 
nazaridan, ya‘ni insonning jismoniy, ma‘naviy, ruhiy energiyasini sarf etishi nuqtai nazaridan 
tikuvchi  va  novvoy  mehnati  bir  xildir.  Demak,  tovarda  gavdalangan  mehnat  ikki  yoqlama 
xarakterga  ega.  Birinchisi-aniq  Mehnat.  Ikkinchisi,  umuman  insonning  mehnati  va  aqliy 
energiyasining  sarfi-abstrakt  mehnat.  Aniq  mehnat  tovarning  iste‘mol  qiymatini,  abstrakt 
mehnat tovarning qiymatini yaratadi.