A. X. Vаxidov, D. A. Abdullaеva

«RUS» sath o’lchagichi elektr o’tkazuvchan va elektr 
o’tkazmaydigan suyuqliklarning sathini uzluksiz ravishda uzoq masofadan 
o’lchash va uni chiqishda o’zgarmas tok signali ko’rinishiga keltirish uchun 
mo’ljallangan.   
         Bu asbob agressiv va portlash hususiyatiga ega bo’lgan suyuqliklar 
muhitida ham ishlashi mumkin. «RUS» sath o’lchagichi gidromelioratsiya 
ob’ektlarida texnologik jarayonlarni nazorat qilish va boshqarish, 
shuningdek, ochiq kanallarda sath o’lchash datchigi sifatida ham qo’llaniladi. 
«RUS» sath o’lchagichi melioratsiya sohasida keng qo’llanilayotgan 
datchiklardan hisoblanadi, chunki bu asbob yordamida olingan chiqish 
signali o’zgarmas tok  signaliga aylantirilib uni uzoq masofaga uzatish 
imkonini beradi. Olingan tok signali statsionar o’zgartkich orqali chastotaviy 
yoki kodlashtirilgan signalga aylantirilib telemexanik sistema orqali 
dispecher punktiga uzatilishi mumkin. Ye-832 o’zgartkichi shunday 
elementlardan biri hisoblanib, u o’zgarmas tok signalini chastotaga aylantirib 
beradi. Ushbu o’zgartkich bilan laboratoriya ishini bajarayotganda tanishish 
mumkin. Sath o’lchagich tarkibiga birlamchi o’zgartkich (BO’) va uzatuvchi 
o’lchov o’zgartgichi (O’O’) kiradi. 
«RUS» qurilmasining tarkibiy tuzilish sxemasi 2.18 - rasmda ko’rsatilgan. 
Birlamchi o’zgartkich (BO’) quyidagi elementlardan tashkil topgan: 
 

---

 
51
sig’imli sezgir element I (yuqori karroziyaga qarshi xususiyatga ega bo’lgan 
fotoplastik izolyatsiyali PNFD nikelli o’tkazgich),  sig’imli generator - 
o’zgartkich 3 kalibrli sig’imlar batareyasi 2 va o’zgarmas tok ko’prik 
sxemasi (4) dan tashkil topgan elektron blok. 
 Sezgir elementning o’lchash uchun ajratilgan qismigacha bo’lgan  
sig’im quyidagicha aniqlanadi:  
S
n
=S
on
+kh/H  
(2.16) 
bu yerda S
ON 
- o’lchov qismining boshlang’ich sig’imi; 
K – proporsionallik koeffitsiyenti (sezgir elementning konstruksiyasi va 
tekshirilayotgan muhit bilan xarakterlanadi); 
h – sathning o’zgarayotgan qiymati; 
H – o’lchov diapazon; 
            Birlamchi o’zgartkich tekshirilayotgan suyuqlik sathini o’zgarishini 
elektr sig’imga (S) aylantirib so’ngra yana bu signalni o’zgarmas tokli 
kuchlanishga o’zgartirib berish uchun xizmat qiladi. 
Uzatuvchi o’lchov o’zgartkichi (O’O’) o’zgarmas tok kuchaytirgichi 5 va 
chiqish signalini bir me’yorga keltiruvchi kuchaytirgich 6 dan tashkil topgan. 
Bu o’zgartkichning vazifasi: 
h-sath o’lchagichning barcha qismlarini stabil o’zgarmas kuchlanish bilan 
ta’minlash; 
H-qayta bog’lanish signalini hosil qilish; 
- bir hil qiymatga ega bo’lgan o’zgarmas tokning chiqish signalini hosil 
qilish. 
Sxemadagi qayta bog’lanish chiqishdagi tok signalining 
o’lchanayotgan suyuqlikning sathiga nisbatan chiziqli bog’lanishini hosil 
qiladi. Chiqish signalini bir mе’yorga keltiruvchi 6 kuchaytirgichdan olingan 
signal suyuqlik sathining h holatiga to’g’ri proporsional bo’lib, sath 
ko’rsatkichi hisoblanadi. 

---

 
52