Ijtimoiy fanlar

Empirik  sotsiologik  tadqiqot  –  o’rganilayotgan  ob’ekt  haqida  aniq 
ma’lumot  olish  maqsadida  tashkil  etilgan,mantiqiy  ketma-ketlikdagi 
metodologik, metodik va tashkiliy  muolajalar tizimidir. Har qanday sotsiologik 
tadqiqot o’tkazilishidan oldin biz uning dasturini tuzib olishimiz lozim.  
Sotsiologiya fanini empirik sotsiologik tadqiqot jarayonisiz tasavvur qilib 
bo’lmaydi. Empirik so’zi qadimiy yunoncha bo’lib, tajriba ma’nosini anglatadi. 
Empirik  sotsiologik  tadqiqot  deganda,  yangi  dastur  va  uslubiyat  bilan  amaliy 
asosda  ijtimoiy  hayot,  hodisa  va  jarayonlar  to’g’risida  olingan  empirik 
ma’lumotlarni  tahlil  qilish,  umumlashtirish  asosida  zarur  amaliy  takliflar, 
tavsiyalar  ishlab  chiqish  tushuniladi.  Empirik  sotsiologik  tadqiqotda  ijtimoiy 

---

faktlarni izlash, tasnif qilish, to’plash muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy fakt deb, 
ilmiy  asoslangan,  muayyan  vaqt  davomida  real  ijtimoiy    voqelikning  alohida 
jihatlarini tasnif qilish orqali olingan ma’lumotlarga aytiladi. 
Bozor  munosabatlariga  o’tish  jarayonining  hozirgi  bosqichida  jamiyatda 
ro’y  berayotgan  muhim  o’zgarishlarni,  kishilar  o’rtasidagi  munosabatlarni 
amaliy  sotsiologik  tadqiqotlarsiz  ilmiy  asosda  o’rganib  bo’lmaydi.  Jamiyatni 
ilmiy  boshqarish  doimo  amaliy  sotsiologik  tadqiqot  natijalariga  tayanmog’i 
zarur.  Mavjud  ijtimoiy  muammolarni  hal  etib  borishda,  jamiyatning  ijtimoiy 
rivojlanishida va unga rejali prognoz berish bilan uni ilmiy asosda boshqarishda 
amaliy sotsiologik tadqiqot natijalari muhim vazifalarni bajaradi. 
Sotsiologik  tadqiqotlarning  sifat  darajasini  va  samaradorligini  oshirish, 
empirik ma’lumotlarning ishonchli  ekanligini, ilmiy asoslanganligini ta’minlash 
uchun  uning  metodologik  asosiga  alohida  e’tibor  qaratilmog’i  lozim.  Ushbu 
bo’limda  amaliy  sotsiologik  tadqiqot  ishlari  olib  borishning  metodologiyasi, 
uslubiyati, asosiy usul va vositalari xususida to’xtalib o’tamiz. 
Amaliy  sotsiologik  tadqiqot  jarayonini  4  asosiy  bosqichga  bo’lib 
qo’rsatish  mumkin.  Bu  bosqichlarning  har  biri  o’ziga  xos  xususiyatlarga  va 
muhim jihatlarga ega. Bular quyidagilardan iborat: