Ijtimoiy fanlar

Istiqboldagi  xolatlarni  bashorat  qilish  -  jamiyatning  ijtimoiy  taraqqiyoti 
haqida  olimlarining  o’tgan  zamon,  hozirgi  zamon  va  istiqbol  an’analarini 
bashorat etishdir. 
Me’yorlar  bashorati  -  istiqboldagi  kutilayotgan  ijtimoiy  xolatga  mos 
me’yorlarni topish, ya’ni shu xolatga olib keluvchi shart-sharoitlarni aniqlash. 
Taxdidlar bashorati- ijtimoiy taraqqiyot jarayonining izdan chiqish xolatining 
taxliliga asoslangan bashorat turi. 
Ijtimoiy  bashorat  to’rt  o’zaro  mantiqan  bog’langan  bosqichlarda  amalga 
oshiriladi. Birinchi bosqich bashorat ob’ekti bo’yicha ma’lumotlar manbaini va 
ko’rsatkichlarini  aniqlash,  bashorat  dasturini  ishlab  chiqish,  bashorat  maqsadi 
masalalarini  belgilab  olishdan  iborat.  Ikkinchi  bosqich  bashorat  qilinuvchi 
ob’ektning dinamik modelini ishlab chiqishni o’z ichiga oladi. Xususan, model 
ijtimoiy  jarayonini  aks  ettiruvchi  matematik  formulalar  ko’rinishda  bo’lishi 
mumkin.  Uchinchi  bosqichbashorat  qilinuvchi  jarayon  modeliga  kiruvchi 
boshqaruv  ko’rsatkichlarini  belgilash,  bu  ko’rsatkichlarning  bashorat  davrida 
o’zgarish  tendensiyalarini  va  chegaralarini  aniqlab  olish,  turli  talqindagi 
tahminlar asosida variantlarni aniqlash. Oxirgi bosqich ko’p variantli bashoratni 
amalga oshirishni asoslash va taxliliy xulosalarni ishlab chiqishdan iborat. 

---

Ijtimoiy  bashorat  masalasini  yechishda  matematik  modellashtirish  va 
ekspertiza usullardan foydalaniladi. 
Axborot  jamiyat  faoliyatining  ijtimoiy  jihatdan  o’ziga  xos  tamoyillarini 
ifodalaydi  va  uning  yordamida  ijtimoiy  boshqaruv  amalga  oshiriladi.  Ijtimoiy 
axborotning  o’zi  guruhlarga  ajratiladi.  Birinchi  guruhga  ijtimoiy  guruhlar 
tuzilmasi  va  xolati  haqidagi  axborotlar  kiradi.  Ikkinchi  gurux  odamlarning 
mehnat  va  turmush  sharoiti  haqidagi  axborotlardan  tashkil  topadi. 
Axborotlarning  uchinchi  guruhi  odamlarning  hayot  faoliyati,  turmush  tarzi  va 
boshqa axborotlardan iborat. 
Boshqaruv  nuqtai  nazaridan  ijtimoiy  axborot  -  tashkiliy,  nazorat  -  xisobga 
olish, natijaviy axborotlardan iboratdir. Tashkiliy axborotlar ijtimoiy boshqaruv 
ob’ekti  va  sub’ekti  o’zaro  bog’lanishi,  boshqaruv  jarayoni,  boshqaruv 
qarorlarining bajarilishi haqidagi ma’lumotlarni tashkil etadi. Nazorat  - xisobga 
olish axborotlar ijtimoiy jarayonlarni boshqarishning borishi va uning boshqaruv 
harorlariga  mosligi  haqidagi  ma’lumotlaridir.  Natijaviy  axborotlar  belgilangan 
boshqaruv  tadbirlari,  talablari,  qoida  va  normalari  haqidagi  axborotlarni  o’z 
ichiga oladi. 
Ijtimoiy boshqaruv jarayoni ham sifat ko’rsatkichli ham miqdor ko’rsatkichli 
axborotlar orqali amalga oshiriladi. Sifat ko’rsatkichli axborotlar ijtimoiy xodisa 
va  jarayonning  ta’rifiy  xususiyatlari  va  tarkibiy  tuzilishining  ko’rinishlari 
haqidagi  ma’lumotlardir.  Miqdor  ko’rsatkichli  axborotlar  ijtimoiy  hodisa  va 
jarayonning  miqdoriy  o’lchov  shaklida  aniqlangan  kattaliklaridan  iboratdir.  Bu 
axborotlar  EXMga  asoslangan  xolda  matematik  modellashtirishni  va  u  orqali 
ijtimoiy  bashorat  qilishni,  tahlil  qilish  va  baholashni  amalga  oshirishga  imkon 
beradi.