I. Ўкув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни

 
5-мавзу. Оламнинг универсал алоқалари ва ривожланиш. Фалсафанинг 
қонун ва категориялари
 
Фалсафа тарихида ривожланиш ҳақидаги қарашлар эволюцияси. 
Ривожланиш концепциялари. Шаклланиш, ўзгариш ва ривожланиш
тушунчалари. Барқарорликнинг ўзгарувчанлиги. Барқарорлик ва беқарорлик 
нисбати. Ривожланишнинг типлари. Очиқ тизимларнинг эволюцияси. Қонун 
тушунчаси. Қонунларнинг турлари. Базис ва локал қонунлар. Фалсафанинг 
асосий қонунлари. Қарама-қаршилик бирлиги ва кураши қонуни. Миқдор ва 
сифат ўзгаришлари диалектикаси. Инкорни-инкор қонуни ва ворисийлик. 
Категория тушунчаси ва уларнинг турлари. Фан ва фалсафа категорияларининг 
таснифи. Онтологик ва муносабатдош категориялар. 

 6-мавзу. Билиш назарияси: асосий муаммолари ва йўналишлари 
 
Билиш назариясининг предмети ва ўзига хос хусусиятлари. Гносеология 
(эпистемология)нинг мазмуни ва моҳияти. Билишнинг асосий турлари ва 
шакллари. Ноилмий билиш шакллари. Билишда субъект ва объектнинг ўзаро 
алоқаси. Ҳиссий, эмпирик, назарий, мантиқий ва интуитив билиш даражалари, 
уларнинг ўзига хослиги ва алоқадорлиги. Онг-тафаккур ва борлиқнинг бирлиги. 
Тафаккур услубининг асосий жиҳатлари. Тафаккур услуби инерцияси 
тафаккурнинг хоссаси сифатида. Билишда ҳақиқат ва амалиѐт уйғунлиги. 
Ҳақиқатнинг асосий шакллари ва концепциялари. Ҳақиқатни англашда 
исботлаш ва рад этиш эмоция, идеал, ирода, ишонч ва шубҳанинг роли. 
Амалиѐтнинг таркибий қисмлари.
Фалсафада метод ва методология, методика тушунчалари. Методларнинг 
таснифи. Фалсафа методлари. Фан методлари: умумилмий, хусусий илмий ва 
фанлараро тадқиқот методлари. Ижтимоий-гуманитар фанлар методларининг 
ўзига хос хусусияти. Ҳозирги замон методологияси. 
 
7-мавзу. Тарихий жараёнда жамиятнинг маданий ва маънавий 
қадриятлари.
Жамият ва тарих фалсафаси 
 
Жамият ва тарихнинг ўзгарувчанлигининг фалсафий жиҳатлари. Тарих 
фалсафасининг тузилиши ва функциялари. Тарихга формацион ва 

---

7 
цивилизацион ѐндашувлар. Тарихда шахснинг роли. Жамият ривожланувчи 
тизим сифатида. Ижтимоий ҳаѐт сфералари. Жамиятнинг сиѐсий ҳаѐтида 
давлатнинг ўрни ва роли. Демократик давлат ва фуқаролик жамиятида нодавлат 
ташкилотларнинг тутган ўрни.
Цивилизация тушунчасининг таҳлили ва турли ѐндашувлар таснифи.
Цивилизация ривожининг асосий босқичлари. “Маданият” тушунчаси, унинг 
моҳияти, структураси ва функциялари Шарқ ва Ғарб маданиятларининг ўзаро бир-
бирига таъсири. Жаҳон цивилизацияси тарихида Шарқ маданиятининг ўрни ва 
уни ўрганишнинг аҳамияти. 
Қадрият тушунчасининг тавсифи ва моҳияти. Моддий ва маънавий 
қадриятларнинг ўзаро алоқадор. Эҳтиѐжлар ва қадриятлар мутаносиблиги. 
Қадрлилик ва қадрсизланиш, уларнинг ижтимоий характери.