Davlatiy moliya

REJA: 

1. “Moliya” fanining predmeti va obyekti. 

2. “Moliya”  fanini  o’rganishning  zarurligi  va  boshqa  fanlar  bilan 

aloqadorligi. 

3. Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati. 

4. Moliyaning funksiyalari. 

5. Takror ishlab chiqarish va moliya. 

6. Moliyaning fan sifatida shakllanishi va taraqqiyoti. 

7. “Moliya”  fanining  paydo  bo’lishi  va  rivojlanishida  ajdodlarimiz 

xizmatlari. 

1. “Moliya” fanining predmeti va obyekti 

“Moliya”  –  o‘ziga  xos  ilmiy-amaliy  fan.  Unda,  afsuski,  hanuzgacha 

amaliyotimizda  yetarli  darajada  e’tibor  berib  kelinmayotgan  hamda  qadriga 

yetilmayotgan  vaqt  va  noaniqlik  sharoitida  defitsit  pul  mablag‘larining 

taqsimlanish masalalari o‘rganiladi. Bu o‘rinda, “vaqt” va “noaniqlik sharoitida” 

deb nomlangan so‘z va so‘zlar birikmasiga jiddiy e’tibor berishingizni so‘raymiz. 

Zamonaviy sharoitda moliya ilmida bular shunchaki so‘zlar yoki so‘z birikmalari 

emas. Ajablanarlisi shundaki, aynan ular shu ilmning taqdiri va qadr-qimmatini 

---

9 

belgilab beradi. Aslida  faqat shugina  emas, balki  har birimizning  taqdirimiz  va 

qadr-qimmatimizni belgilab berishda ham vaqt va noaniqlik sharoiti hal qiluvchi 

ahamiyatga ega. 

Shu bois quyidagi savollarga e’tibor bering: faoliyatimiz davomida vaqt va 

noaniqlik sharoitini hisobga olayapmizmi? Ularning hisobga olinish yoki hisobga 

olinmaslik darajalari qanday? Tegishli qarorlar, shu jumladan, moliyaviy qarorlar 

qabul  qilayotganimizda  ham  bu  omillarga  qay  darajada  e’tibor  berayapmiz? 

E’tibor  berayapmizmi  o‘zi?  Yoki  ...?  Ular  diqqat-markazimizda  turibdimi? 

Yuqoridagi  holatlarda  aynan  shu  omil-larning  yetarli  darajada  hisobga 

olinmayotganligi  qanday  natijalarga  olib  kelmoqda?  Ularning  oqibati  nima 

bo‘lmoqda?  Natijada  “barmoq  tishlab”,  o‘yga  tolib  qolmayapmizmi?  Kech 

bo‘lganligini, 

“poyezd 

ketib 

qolgan”ligini 

sezib, 

afsus-nadomat 

chekmayapmizmi?  Ayrim  hollarda  “oyog‘i  kuygan  tovuq”dek  bezovta 

bo‘lmayapmizmi?  Boshimizni  har  toshga  urmayapmizmi?  Hech  narsani 

o‘zgartira olmasa-da, o‘z-o‘zimizga “Qani endi ...?” degan savolni qayta-qayta 

bermayapmizmi?  Jumladan,  ana  shunday  holatlarga  tushmaslik  uchun  ham 

moliya “sir”laridan ogoh bo‘lmoq lozim. 

Bizni yuqoridagi vaziyatlardan qutqarishga ko‘mak beruvchi “Moliya” fani 

quyidagi uch analitik “ustun” ustida vujudga keladi: 

  vaqt  omilini  hisobga  olgan  holda  pul  mablag‘laridan  foydalanishni