Davlatiy moliya

2.  Iqtisodiy  xususiyat  kasb  etuvchi  jamg’armalar.  Bularning  tarkibi 

Respublika  Yo’l  jamg’armasi  (ushbu  jamg’arma  2019-yil  1-yanvardan  boshlab 

O‘zbekiston  Respublikasining  Avtomobil  yo’llari  davlat  Qumitasi  tasarrufiga 

o’tkazildi  va    uning  asosiy  funksiyalarini  bajarish  maqsadidagi  manzilli 

dasturlarni  kelishish  va  moliyalashtirish  O‘zbekiston  Respublikasi  Moliya 

vazirligi  funksiyasiga  o’tkazildi),  O‘zbekiston  Respublikasining  tiklanish  va 

taraqqiyot  jamg’armasi,  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi 

huzuridagi 

Tadbirkorlik 

faoliyatini 

rivojlantirishni 

qo’llab-quvvatlash 

jamg’armasi, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Qishloq 

xo’jaligi  mahsulotlarining  davlat  xaridi  va  qishloq  xo’jaligini  texnika  bilan 

jihozlashni maqsadli moliyalashtirish jamg’armasi va boshqalardan iborat. 

Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari huquqiy maqomiga muvofiq 

ham  klassifikatsiyalanadi.  Odatda,  ular  federativ  siyosiy  tuzumga  asoslangan 

davlatlarda  3  taga,  unitar  siyosiy  tuzumga  asoslangan  mamlakatlarda  esa  2  taga 

bo’linadi.  Jumladan,  Federativ  mamlakatlarda  Davlatning  byudjetdan  tashqari 

jamg’armalar quyidagilardan iborat: 

1)  federal boshqaruv mulkida bo’lgan Davlat jamg’armalari; 

2)  federatsiya tarkibida bo’lgan shtat, respublika, er, kantonlar va boshqalar 

mulkidagi mintaqaviy jamg’armalar; 

3)  mahalliy  (munitsipal)  boshqaruv  va  ixtiyorida  bo’lgan  mahalliy 

ahamiyat kasb etuvchi jamg’armalar. 

 Unitar siyosiy tuzumga asoslangan davlatlarda esa bu jamg’armalar: 

---

302 

1)  respublika tasarrufida bo’lgan jamg’armalardan va 

2)  mahalliy  hokimiyat  ixtiyori  va  boshqaruvida  bo’lgan  jamg’armadan 

tashkil topadi. 

Bundan  tashqari  dunyoning  juda  ko’p  davlatlarida  idoralar,  vazirliklar  va 

yirik xo’jalik yurituvchi subyektlar ixtiyorida ham ko’plab jamg’armalar tashkil 

etilishi mumkin. 

O‘zbekiston  Respublikasida  mustaqillikning  dastlabki  kunlaridan  boshlab 

Davlatning  byudjetdan  tashqari  jamg’armalarini  tashkil  etish  va  ularni  davr 

talabidan  kelib  chiqqan  holda  davrga  moslashtirish  chora-tadbirlari  amalga 

oshirilib  kelinmoqda.  2002-moliya  yiliga  qadar  Bunday  jamg’armalarning 

alohida  moliyaviy  resurslarini  shakllantirish  va  ulardan  maqsadli  yo’nalishlarda 

foy-dalanish  keng  qo’llanilib  kelinar  edi.  Ammo  ayrim  byudjetdan  tashqari 

jamg’armalarda o’z vaqtida va to’liq moliyaviy resurslarni shakllantirmaslik, aholiga 

berilayotgan  va  tarqatilayotgan  moliyaviy  resurslarda  kechikish,  uzilish  hollari 

tez-tez  uchray  boshladi.  Buning  oldini  olish  maqsadida  2002-yildan  boshlab 

umumdavlat  ahamiyatiga  ega  bo’lgan  ayrim  davlatning  byudjetdan  tashqari 

jamg’armalar O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tasarrufida bo’lishi ma’qul 

deb  topildi.  Ammo  shuni  alohida  qayd  etish  lozimki,  ularning  muxtoriyatliligi 

to’liq saqlanib qolindi. 

Hozirgi  kunda  O‘zbekiston  Respublikasi  milliy  iqtisodiyotida  bir  qator 

Davlatning  byudjetdan  tashqari  jamg’armalar  mavjud.  Ularning  asosiylari 

quyidagilar:  

1) O‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  huzuridagi  byudjetdan  tashqari  

Pensiya jamg’armasi; 

2) O‘zbekiston 

Respublikasi 

Xususiylashtirilgan 

korxonalarga 

ko’maklashish  va  raqobatni  rivojlantirish  davlat  qo’mitasi  huzuridagi 

Xususiylashtirilgan korxonalarga ko’maklashish jamg’armasi; 

3) O‘zbekiston  Respublikasi  Bandlik  va  mehnat  munosabatlari  vazirligi 

huzuridagi Bandlikka ko’maklashish davlat jamg’armasi; 

4) O‘zbekiston Respublikasining tiklanish va taraqqiyot jamg’armasi; 

5) O‘zbekiston 

faxriylarni  ijtimoiy  qo’llab-quvvatlash  “Nuroniy” 

jamg’armasi; 

6) O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  huzuridagi  Respublika 

Yo’l jamg’armasi (ushbu jamg’arma 2019-yil 1-yanvardan boshlab O‘zbekiston 

Respublikasining  Avtomobil  yo’llari  davlat  Qumitasi  ixtiyoriga  o’tkazildi  va  

uning asosiy funksiyalarini bajarish maqsadidagi manzilli dasturlarni kelishish va 

moliyalashtirish  O‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  funksiyasiga 

o’tkazildi); 

---

303 

7) O‘zbekiston 

Respublikasi 

Vazirlar 

Mahkamasi 

huzuridagi 

Mutaxassislarni xorijda tayyorlash va vatandoshlar bilan muloqot qilish bo’yicha 

“El-yurt umidi” jamg’armasi.

 

Mablag’lari  soliqlar,  majburiy  to’lovlar  va  jarimalar,  shuningdek  byudjet 

subsidiyalaridan  shakllantiriladigan  davlat  maqsadli  jamg’armalari  davlat 

funksiyalarini  amalga  oshirish  uchun  tashkil  etiladi.  Davlat  maqsadli 

jamg’armalari  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  qarori  bilan  tashkil 

etiladi. Davlat maqsadli jamg’armalari yuridik shaxs shaklida yoki yuridik shaxs 

tashkil etmasdan tuzilishi mumkin.