Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

... 
... 

---

30 
 
masofaviy  servis  va  ilovalarga  ulanish  imkoniyatini  bera  olishini  bildiradi 
(kommunikatsiya servislari).  
Oraliq qatlam  servislari standart  ilovalarni  (API)  qo‘llab  quvvatlashi kerak. 
Servis  ilovaga  (API) nisbatan shaffof (transparent)  hisoblanib,  servisga to‘g‘ridan 
– to‘g‘ri bog‘lanishi uchun imkoniyat yaratadi.  
Quyida  oraliq  qatlam  servisi  bo‘lishi  mumkin  bo‘lgan  komponentalarga 
misol keltiriladi: 
namoyishkor  boshqaruv:  forma  menedjeri,  grafika  menedjeri,  chop  etish 
menedjeri. 
hisoblash:  saralash,  matematik  hisoblar,  unikallashtirish  servislari,  vaqt 
xizmati. 
axborotni  boshqarish:  fayl  menedjeri,  ma’lumotlar  omborini  boshqarish 
tizimi (MOBT) , ob’ektga yo‘naltirilgan MO. 
kommunikatsiya:  xabarni  “nuqta-nuqta”  sxemasi  bo‘yicha  jo‘natish, 
protseduralarni  masofaviy  chaqirish,  xabarlar  navbatini  boshqarish,  elektron 
pochta, ma’lumotlarni elektron almashinuvi. 
boshqaruv muhiti: tranzaksiya menedjeri, rusurslar dispecheri. 
tizim  boshqaruvi:  hodisalarni  eslatish  xizmati,  autentifikatsiya  servisi, 
kriptoximoya servisi. 
Oraliq qatlam  servislari  amaliy  dasturlash  interfeysini  ta’minlaydi,  shuning 
uchun ham ilova turli platformalarda ishlash imkoniyatiga ega.   
Integratsiyalangan  muhit.  Integratsiyalangan  muhit  (framework)  –  bu 
dasturlash  muhiti  bo‘lib,  ishlab  chiqarishni  soddalashtirish  va  maxsus  ilovalarni 
boshqarish maqsadlarida loyihalashtirilgan va ishlab chiqilgan (1.12-rasm). 

---

31 
 
 
 
1.12-rasm.
 
Integratsiyalashgan muhit. 
 
Integrallashgan  muhit  (IM)  oraliq  qatlamning  (middlware)  ko‘rinishlaridan 
biri hisoblanadi.  
Integratsiyalashgan  muhit  amaliy  dasturlash  interfeysi,  foydalanuvchi 
interfeysi va instrumentlarini o‘z ichiga oladi.  
TT  tarkibiga  kiruvchi  kompyuter  tizimlari  oraliq  tizimning  qo‘shimcha 
servislari  sifatida  IM  ning  boshqa  tizimlardan  import  qiladigan  servislaridan 
tashqari o‘z servislarini ham taqdim etadilar.  
Quyida integrallashgan muhit dasturiy ta’minotlariga misollar keltiriladi:  
-  bu  offis  tizimiga  kiruvchi  dasturiy  ta’minotlar:  Lotus  Notes,  Microsoft 
Office, DEC LinkWorks; 
-    avtomatlashgan  loyihalash  tizimini  ta’minlovchi  dasturlar:  Mentor 
Graphics Falcon, DEC Powerframe; 
Ilova 
Qurilma 
Middleware 
xaritasi 
Shaxsiy 
xizmatlar 
strukturasi 
API vencer 
Ilova 
 
Foydalanuvchi 
interfeysi 
Ilovalar 
Middleware 
(тақсимланган тизим хизматлари)