Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Huquqiy davlat 

haqidagi ta’limot

4-§.

---

493

XXIV bob.

 Fuqarolik jamiyati 

va huquqiy davlat

qonunning ustunligi, qonun va sud oldida barchaning tengligi ta’minlanadigan, 

fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlangan, davlat hokimiyati vakolat-

lari demokratik taqsimlash asosida tashkil etiladigan adolatli davlat sifatida 

ta’riflanadi.

Hozirgi zamon huquqiy davlati – avvalo, inson huquq va erkinliklari, 

hokimiyatni amalga oshirishda (bevosita yoki vakillar orqali) xalqning ishtiroki 

ta’minlanuvchi demokratik davlat. U yuksak huquqiy va siyosiy madaniyat, 

rivojlangan fuqarolik jamiyatini nazarda tutadi. Huquqiy davlatda fuqarolar-

ga o‘z qarashlari va e’tiqodlarini qonun doirasida himoya qilish imkoniyati 

ta’minlanadi. Bu, xususan, siyosiy partiyalar va jamoat birlashmalarining 

shakllanishi va faoliyat olib borishi, siyosiy plyuralizm, so‘z va matbuot erkin-

ligi hamda shu kabilarda o‘z ifodasini topadi.

Huquqiy davlatning quyidagi belgilarini alohida e’tirof etish lozim:

1) jamiyat hayotining barcha jabhalarida qonunning ustunligi;

2) huquqiy davlat organlarining faoliyati hokimiyatning qonun chiqaruv-

chi, ijro etuvchi va sud tarmoqlariga bo‘linishi prinsipiga asoslanadi; 

3) shaxs va davlatning o‘zaro mas’ulligi; 

4) fuqarolarning huquq va erkinliklari amalda ta’minlanishi, ularning 

huquqiy va ijtimoiy himoyalanganligi; 

5) konstitutsiya doirasida ish olib boruvchi turli partiyalar, tashkilotlar va 

birlashmalarning erkin faoliyati, turli mafkuraviy qarashlarning mavjudligiga 

asoslangan siyosiy va mafkuraviy plyuralizmning qaror topganligi; 

6) jamiyatda qonuniylik va huquqiy tartibotning barqarorligi. 

Huquqiy davlat shakllanishining qo‘shimcha omillari va shartlari qatoriga 

quyidagilarni kiritish mumkin: 

– ijtimoiy ongda huquqiy nigilizmga barham berish;

– yuksak darajadagi siyosiy-huquqiy savodxonlikka erishish;

– partiyalar bilan davlat organlari funksiyalarini ajratish;

– davlat boshqaruvini demokratlashtirish;

– huquqiy madaniyatni yuksaltirish;

– yangi huquqiy tafakkur va huquqiy qadriyatlarning vujudga keltirilishi. 

Huquqiy davlatda tabiiy-tarixiy huquq va erkinliklar, davlat bilan muno-

sabatlarda fuqarolar manfaatining ustunligi, huquqda umuminsoniy asoslar, in-

sonning oliy qadri ta’minlanadi. «Huquqiy davlat» tushunchasi – demokratiya, 

insonparvarlik, inson huquqlari, siyosiy va iqtisodiy erkinliklar, liberalizm kabi 

muhim umuminsoniy qadriyatlardan biri. 

Huquqiy davlatning mohiyati – ijti-

moiy va siyosiy hayotda huquqning ustunligi, suveren huquqiy hokimiyatning 

mavjudligida ifodalanadi. Hokimiyatning bo‘linishi prinsip yordamida davlat 

huquqiy usulda tashkil topadi va faoliyat ko‘rsatadi, bu siyosiy hayotning de-

---