Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

XVII bob. HUQUQNING HARAKATLANISHI 

VA UNI AMALGA OSHIRISH

Huquqning 

harakatlanishi va 

uni amalga oshirish  

tushunchasi hamda 

bosqichlari

1-§.

---

363

XVII bob.

 Huquqning harakatlanishi 

va uni amalga oshirish

Ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning samarasi, unumdor-

ligi ko‘p jihatdan huquqni to‘g‘ri amalga oshirishga bog‘liq. Agar huquq tatbiq 

etilmasa, insonlar xatti-harakatida o‘zining mujassam ifodasini topmasa, 

ijtimoiy tartibga soluvchi vosita sifatidagi qiymatini yo‘qotadi. O‘zbekiston 

Respublikasi Prezidenti ta’kidlab o‘tganidek, «qonunlarni qabul qilish – bu ish-

ning bir qismi xolos». Lekin eng muhim masala ularni hayotga tatbiq etishdir.

Huquqning talqini oxir-oqibatda uning ijtimoiy munosabatlarning regulyatori 

bo‘la olishiga, tartibga solish qobiliyatiga borib taqaladi. Huquqning qadriyat 

sifatidagi mantig‘i – uning insonlarning ongi va irodasiga ta’sir o‘tkaza olish 

qobiliyatidadir. Aynan shu narsa huquqning harakatlanishi masalasini dolzarb 

mavzuga aylantiradi.

Huquqning harakatlanishi yoki amal qilishi – huquqning muayyan ma-

kon, zamonda tegishli shaxslar doirasidagi ijtimoiy munosabatlarga qadriyatlar 

nuqtayi nazaridan maqsadli, axborot yetkazuvchi omil va bevosita tartibga 

soluvchi ta’sir etishidir.

Huquqning harakatlanishi ijtimoiy modellarni va abstrakt qadriyatlarni 

real hayotga o‘tkazishda namoyon bo‘ladi. Huquqning harakati uning alohida 

shaxslar, guruhlar xulq-atvorida, jamiyat hayot tarzida adolat mezonlarini 

ta’minlashga oid mohiyatini ro‘yobga chiqarishdir. Huquq ijtimoiy kuch sifatida 

ijtimoiy munosabatlarga ta’sir etish jarayonida o‘z salohiyatini namoyon qiladi.

Huquqning harakatlanishini davlatdan ajratilgan holda talqin etish mum-

kin emas. Hozirga qadar hech bir jamiyat davlatning ishtirokisiz adolat muhitini 

ta’minlay olgan emas. Hamma yerda davlat huquqiy normalarning harakatlani-

shini, amalga oshishini ta’minlaydi. Davlat huquqiy tartibga solish vositalarini 

(mexanizmlarini) yaratadi, huquqning pirovard maqsadlariga erishish uchun 

ushbu vositalarni (mexanizmlarni) ishga soladi.

Huquq harakatlanishining asosiy ko‘rinishi sifatida