Menejment nazariyasi

II.  TALABALAR  UCHUN  USLUBIY  Q O’LLANMALAR
Muammo:
Ishlab  chiqilgan  mahsulot  samaradolrligini  oshirish  yo'llarini 
va  bozorda  o'z  raqobatbardoshlik  o'rnini  qanday  aniqlash  kerak.
Muammolar  tarkibi:
Ishlab  chiqilgan  mahsulot  samaradorligiga  ta’sir  qiluvchi  omil- 
larni  o'rganib  chiqish.
Korxonalarda  boshqarish  samaradorligini  oshirish  yo'llarini 
o'rganib  chiqish.  Iste’molchilar  guruhlarini  aniqlash  va  tovarga 
bo'lgan  m unosabatini  o'rganish  hamda  o'zgartirish  yo'llarini 
aniqlash.

---

Bozorda  tovarlarni  joylashtirish  va  tovarlar  assortment  siyo- 
satini  o'rganib  chiqish.
Tovarlar  strategiyasini  ishlab  chiqish  va  tovarlar  modifikatsiya- 
si  hamda  yangi  tovar  ishlab  chiqarish  joylarini  o'rganish.
Korxonaning  moliyaviy  tahlili  asosida  raqobatbardoshlik  strate­
giyasini  aniqlash.
Korxonani  raqobatbardoshlik  tahlili  asosida  raqobatchi  firma- 
lar  mahsulotlarining  solishtirma  tahlilini  ishlab  chiqish.
Statistik,  moliyaviy  va  muqobil  tahlillarga  asoslanib,  ushbu 
korxonaning  tovarlar  assortimenti  strategiyasini  ishlab  chiqish.
Yechish  algoritmi:
1.  Respublikada  faoliyat  ko'rsatayotgan  va  yangi  tashkil  qili- 
nayotgan  qo‘shma  korxonalarni  har  tomonlama  qo'llab-quvvatlash 
siyosati  hozirgi  vaqtda,  ayniqsa,  qishloq  joylarda  iqtisodiy  infratuzil- 
mani,  ishbilarmon  tadbirkorlar  tomonidan  takomillashtirish  va 
qo'shimcha  mahsulot  ishlab  chiqarish  uchun  raqobat  korxonalarini 
aniqlash.
2.  Segmentatsiya  tahlilini  o‘tkazish  va  marketing  tadqiqotlari 
tizimida  iste’molchilar  xatti-harakatini  o'rganish  muhim  ahamiyat 
kasb  ekanligini  aniqlab  berish.  Shuningdek,  iste’molchilarning  o'ta 
murakkab  va  muhim  shaxs  ekanligini  hisobga  olib,  uni  o'rganishda 
potentsial  iste’molchilarning  hozirgi  va  kelgusidagi  zaruriyatlari, 
ehtiyoj  va  istaklarini  o'rganuvchi  iqtisodiy  usullar  tizimi,  did  va  is- 
taklaridagi  o'zgarishlarga,  umuman  bozorda  iste'molchining  xatti- 
harakatiga  ta’sir  qiluvchi  omillarni  aniqlash,  qondirilmagan  ehtiyojlari 
sababini  aniqlash  psixologik  usullar  yordamida  amalga  oshirish.
3.  «Toshkent  yog'-moy  kombinati»  OAJning  raqobatbardoshlik- 
ka  qaratilgan  tizimini  ko'rib  chiqib,  tahlilni  amalga  oshirish,  bozorda 
raqobatchilarning  egallab  turgan  o'rni  va  ularning  ahvolini  aniqlash- 
ga  qaratilgan  chora-tadbirlarni  amalga  oshirish  uchun  zarur  bo'lgan 
identifikatsiya,  taqqoslash  va  sifat  baholari  tahlili  aniqlanadi.
4. 
Tashkilotning  raqobatbardosh  mahsulot  turi,  nomi  va  haj­
mi  bo'yicha  «Toshkent  yog'-moy  kombinati»  O AJning  hozirgi  kun- 
da  ko'p  tarmoqli  faoliyat  bilan  shug'ullanib,  ishlab  chiqarayotgan 
mahsulot  turlarini  aniqlash.  Ushbu  qo'shma  korxonaning  2005-yil 
va  2007-yilning  birinchi  yarim  yilligida  ishlab  chiqargan  mahsulot-

---

lari  haqidagi  ma’lumotlar  moliyaviy  tahlil  qilinadi  (yuqoridagi  jad- 
vallarda  keltirilgan).
5. 
Tashkilotning  kuchli  va  zaif  tomonlari  natijasini  hisobga 
olgan  holda  korxonaning  innovatsion  faoliyati,  marketing  amaliyo- 
tida  korxonaning  istiqboldagi  strategik  variantini  ishlab  chiqishda 
raqobatbardoshligini  baholash  ahamiyati  ko‘rib  chiqiladi.  Raqobat- 
bardoshlikni  baholash  marketing  tadqiqotlarining  muhim  bosqichi 
bo'lib,  murakkab  jarayon  hisoblanadi.  Bunda  bir  qancha  usul  va 
vositalardan  foydalaniladi.
Jarayonda  namuna  yoki  raqobatlashuvchi  firmalar  tovarlari 
iste’mol  qiymatlarini  tavsiflovchi  ko'rsatkichlar  ball  yoki  shunga 
o‘xshash  boshqa  belgilashlar  orqali  o’zaro  solishtirilib,  tovar  raqo- 
batbardoshligi  integral  ko‘rsatkich  bo'yicha  baholanadi.  Firmalar 
raqobatbardoshligi  esa  SWOT-tahlil  natijalari  asosida  Mak-Kinzi 
usuli  va  shunga  o’xshash  boshqa  usullar  yordamida  baholanadi.
6. 
Masalaning  eng  asosiy  muammosini  yechishda  statistik  va 
simpleks,  ya’ni  chiziqli  dasturlash  yordamida  korxona  mahsuloti 
assortimentining  strategiyasi  ishlab  chiqiladi  va  uning  samarador- 
ligini  oshirish  yo’llari  aniqlanadi.