Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик – Қурилиш

Литература 
1. У.Х.Курбанова, А.А.Сатторов, Б.Р.Рахмонов “Фотоэлектрик ҳодисалар 
моҳиятини намойиш этувчи қуёш элементи ёрдамида яратилган тубдан 
янги ўқув лаборатория асбоблари”// “Ta’lim texnologiyalari” ilmiy-uslubiy 
jurnali. №3 2018й. 54-57б. 
2. У.Х.Курбанова, А.А.Сатторов, Б.Р.Рахмонов “Новые учебные приборы 
демонстрирующие физические возможносты фотоэлементов” // “Congres 
abstract book” конференция. 2018г. C.260-261. 
3. Малыгин Е.Н., Фролова Т.А., Чванова М.С. Инженерная педагогика// 
Учеб. Пособие ТГТУ, 2002. с. 120. 
4. М.К.Бахадирханов, 
У.Х.Курбанова, 
А.А.Сатторов, 
Б.Р.Рахмонов 
“Разработка и создание принципиально новых учебных лабораторных 
приборов с использованием физических возможностей фотоэлементов”// 
Журнал “Высшая школа”.№2 2019 г.с.31-34. 

---

332 
ҚУРИТИШ ҚУРИЛМАЛАРИДА БУҒ ОҚИМИНИ БОШҚАРИШ 
ўқит. Ғ.Рахматов (ФарДУ) 
Назарий жиҳатдан маҳсулотларни қуритиш йўналишидаги асосий 
мақсад фойдали микроэлементларни сақлаган ҳолда, маҳсулот таркибидаги 
сув миқдорини белгиланган кўрсаткичларгача пасайтиришдир. Бу йўналишда 
турли усуллар қўлланилиб келинган. Қуритишда иссиқлик ташувчи агентни 
маҳсулот билан ўзаро таъсирлашуви: конвектив, контактли, радиацияли, 
диэлектрик ва вакуум остида олиб борилган. Бунда асосан иссиқлик агенти 
сифатида турли ёқилғилар, турли иссиқлик берувчи ТЭНлар қўлланилади. 
Бунда ҳавони қиздириш қимматга тушиши ҳисобига маҳсулот таннархи 
ортиб кетади. Шунинг учун энергия тежамкор, экологик хавфсиз бўлган 
технологияларни ишлаб чиқиш ва қўллаш куннинг долзарб муаммоларидан 
ҳисобланади. 
Қуритиш қурилмасидаги ҳаво оқимини бошқариш жараёнини тўғри 
танланиши маҳсулотнинг қуриш тезлигини оширади. Функционал керамика 
асосидаги импульсли инфрақизил нурлар таъсири остида қуритиш 
қурилмасида буғланиш жараёнининг тезлиги катта бўлгани учун 
маҳсулотдан ажралиб чиққан буғларни олиб кетилиш тезлигини ошириш 
қурилманинг самарадорлигини ва маҳсулот сифатини таъминлашда асосий 
факторлардан бири ҳисобланади [1]. Чунки ажралиб чиққан буғнинг ишчи 
ҳажмда ушланиб қолиши нурлатгичдан чиққан энергиянинг ортиқча 
сарфланишига, яъни қўшимча яна сув буғларида ютилишига олиб келиши, 
натижада эса маҳсулотнинг қизиб кетишига олиб келади. Бу эса нафақат 
энергиянинг ортиқча сарф бўлишига, шунингдек маҳсулотнинг қизиб кетиши 
натижасида кўриниши ва таркибининг ёмонлашувига олиб келади. Бунинг 
олдини олиш учун буғни олиб кетишнинг икки хил тизими ишлаб чиқилган.
Нурлатгичларнинг сони ва жойлашиш конфигурациясини тўғри танлаш 
муҳим роль ўйнайди. Юқори самарадорликка эга бўлган усул сифатида 
шахмат усулида нурлатгичларни жойлаштириш тавсия қилинади. Бунда 
тагликнинг юқори ва остки томонидан тенг тақсимланган нурланиш соҳалари 
ҳосил қилинади (1-расм).