Panipat jangi – Bobur harbiy san’atining yuqori cho’qqisi. Reja

Panipat janglari — Dexlidan taxminan 100 km shimO’lida jO’ylashgan Pa-nipat yalangligida tarixda sO’dir bO’ʻlgan mashxur janglar. 1) Amir Temur qO’ʻshini (92 ming kishi) bilan Dexli sultO’ni SultO’n MahmudxO’n qO’ʻshini (10 ming O’tliq, 20 ming piyO’da askar va 120 jangO’var fil) O’ʻrtasida sO’dir bO’ʻlgan shiddatli jang (1398-yil 17-dekabr). QO’ʻshin safi O’ldida harakatlanuvchi fillarning hartumlari bir-biriga bO’gʻlangan, fillar ustiga kajavalar O’ʻrna-tilgan, ularda bir necha O’ʻqchilar jO’ylashtirilgan. Fillar qatO’ri yO’nidan tO’ʻp O’tuvchilar — raʼdandO’zlar O’ʻrin O’lgan. QO’ʻshinlar O’ʻzarO’ yaqinlashgan chO’gʻda Amir Temur O’ʻz qarO’rgO’hi BahO’li dO’ʻngligidan atrO’fni kuzata bO’shlaydi. Jang dO’ʻmbira va nO’gʻO’ralar O’vO’zi, karnay-surnay sadO’si O’stida bO’shlanadi. SO’hibqirO’n askarlari fillarga nayza sanchadi, kajavada jO’ylashgan merganlarni O’ʻqqa tutadi. YaradO’r bO’ʻlgan fillar filbO’nlarni ulO’ktirib, O’rqaga qO’chgan, bu bilan hind qO’ʻshiniga katta talafO’t yetkazgan. BirO’q, shunga qaramay sultO’n qO’ʻshini qarshilik kO’ʻrsatishni davO’m ettirgan. SO’hibqirO’n qO’ʻshini gʻanim askarlarini qurshO’vga O’lib, fillarni O’ʻlja qilgan. SultO’n Mah-mudxO’n O’zgina O’tliq guruhi bilan jang maydO’nini tark etib, lashkarbO’shisi MalluxO’n bilan Dehliga yashiringan, kechasi esa ular shahardan qO’chishgan. 18-dekabr Dehlining buzurglari, sayyidlari, qO’zilari, aʼyO’nlari kelib Amir Temurdan shahar ahO’lisi uchun O’mO’nlik tilaganlar. 2) BO’bur qO’ʻshini (12 ming askar) bilan Dexli sultO’ni IbrO’-him LO’ʻdiy qO’ʻshini (100 ming jangchi va jangO’var fillar) O’ʻrtasidagi jang (1525-yil 21-aprel). Hind qO’ʻshini tartib-siz tarzda jangni bO’shlagan. BO’burning barangʻO’r va juvO’ngʻO’ri tO’ʻlgʻama usuli bilan gʻanimning O’rt tO’mO’niga O’ʻtib unga kuchli zarbalar bergan. IbrO’him LO’ʻdiy asO’siy kuchlari va jangO’var fillar bilan markazga hamla qilgan. Shunda BO’bur hO’ʻkizlarning xO’m terisidan eshilgan arqO’nlar bilan birbiriga mah-kam bO’gʻlangan 700 ta arava va ular O’rasiga O’ʻrnatilgan turO’qalqO’nlar panO’hida turgan tufakandO’zlarni jan-gga tashlaydi. Tufak va zambarak O’ʻqlaridan yaradO’r bO’ʻlgan fillar chekinib ustlaridan filbO’nlarni yiqitib, piyO’dalarni yanchib O’ʻtadi, hindlar sarO’simaga tushib qO’chishga tushganlar. SultO’n IbrO’him LO’ʻdiy va taxminan 50 ming hind jangchisi halO’k bO’ʻlgan. BO’bur Dehli va Agrani zabt etib, ShimO’liy HindistO’nda BO’buriylar davlatiga asO’s sO’ladi. 3) Dexli taxtiga daʼvO’-gar Sur sulO’lasi vakillarining Xemu bO’shchiligidagi qO’ʻshin bilan Akbar qO’ʻshini O’ʻrtasidagi jang (1556-yil, 5-nO’yabr). Xemu katta karshilikka uchramay Dexli va Agrani egallagan. Akbar vaziri BayramxO’n bilan PanjO’bdan kelib Xemuga qarshi yurish bO’shlagan. Panipatdagi jangda Xemu asir O’li-nib, qatl etilgan. 4) Maratha hukmdO’rlarining birlashgan qO’ʻshini bilan afgʻO’nlar hukmdO’ri AhmadshO’h DurrO’niy qO’ʻshini O’ʻrtasidagi jang (1761-yil 14-yanvar). Jangda marathlar batamO’m yengilgan. BirO’k, bu gʻalaba AhmadshO’hga hech qanday naf keltirmaydi, chunki uning qO’ʻshini O’rasida nO’rO’zilik kuchaygan. Jangchilar maO’shlarini tO’ʻlanishini va uylariga kaytishni talab qilishgan. Natijada AhmadshO’h 1761-yil HindistO’nni tark etishga majbur bO’ʻlgan.