Paleolit tosh davrining dastlabki bosqichi. Paleolit davrining o'rganilish tarixi

Qoratog’ I joy-makoni Dushanbe shahridan 50 km janubi-sharqda, O’tagan qishlog’idan 1 km janubi-sharqda joylashgan. Bu yerdan qirg’ich, teshgich, chopper, uchrindilar, tosh parchalari, nukleuslar, qayroq toshlar, qo’pol tosh chopqilari topilgan.
1947 yilda mash’hur arxeolog olim A.P. Okladnikov Turkmanistonning janubiy qismida, Kopetdog’ etaklaridan ilk tosh davriga oid yodgorliklarni tadqiq etgan. Yaganja va Qora Tanger shular jumlasidandir.
Mustye davrining o’rganilishi O’rta Osiyo hududida Teshiktosh g’orining ochilishi bilan bog’liq. Bugungi kungacha mustye davriga oid 100 dan ortiq yodgorliklar ochib o’rganilgan. O’rta Osiyoning eng mash’hur mustye yodgorliklariga Teshiktosh, Omonqo’ton, Obirahmat, Xo’jakent, Ko’lbuloq, Qo’tirbuloq, Uchtut, Qayroqqum, Og’zikichik, Oqjar, Qora-Bura, Tossar va boshqalarni kiritish mumkin.
Teshiktosh g’or-makoni Surxondaryo viloyati Boysuntog’ tumanidagi Boysun tog’ining janubiy yonbag’ridagi Turgandaryoning Zavlatashgansoy darasida, dengiz sathidan 1500 m balandda joylashgan. G’or shimoli-sharqqa qaragan, kengligi 20 m, chuqurligi 21 m, balandligi 9 m. Olib borilgan qazuv ishlari natijasida 5 ta madaniy qatlam borligi aniqlangan. Madaniy qatlamlardan 2859 ta toshdan yasalgan mehnat qurollari, gulxan izlari va kul qoldiqlari, tog’ echkisi, bug’u, yovvoyi ot, ayiq, quyon, kemiruvchi va parrandalarning suyak qoldiqlari topildi. Teshiktoshdan topilgan topilmalar orasida 25 sm chuqurlikda neandertal tipdagi odam suyagi qoldiqlari topildi. Bu topilmani mash’hur antropolog olim M.Gerasimov o’rganib chiqib, uning taxminiy qiyofasini tiklagan. Teshiktoshliklar asosan ovchilik va qisman termachilik bilan shug’ullanganlar.
Omonqo’ton g’or-makoni Samarqand viloyatidagi Zarafshon tog’ tizmasining g’arbiy yonbag’rida joylashgan Omonqo’ton qishlog’i yaqinida joylashgan. G’orning kengligi 1,5 m, balandligi 0,9 m, chuqurligi 25 m. G’or-makonning madaniy qatlamlaridan qirg’ich, paykon, plastinkalar, nukleuslar, qo’l chopqilari, Osiyo mufloni (arxar), qo’ng’ir ayiq, tog’ echkisi suyagi, gulxan qoldiqlari topilgan. Bu yerda yashagan qadimgi odamlar asosan ovchilik va termachilik bilan shug’ullanishgan.