13-расм. А р р а п о л о т н о с и н и тайёр лаш :
а) арра полотноси;
о) полотнони аррага урнагиш;
в) полотнонинг аррага тугри урнатилиши;
г) полотно-
нинг аррага нотутри урнатилиши: / —арра полотноси:
2— арра полотносини таранглаш штифтлари;
3—дастго*
каллаги;
4~таранглаш мурвати; 5—кулоцли гайка.
улар
кувур деворларини
синдириб юбориши мум-
кинлигига каратиш зарур.
Бубулимни урганиш-
да хдм кириш йул-йурига-
ни машкдар давомида кисм-
ларга булиб бериш даркор.
Талабалар машкдарини
куйидаги режа асосида утказиш тавсия этилади: кул аррани йигиш;
квадрат пулатни киркиш; пластиналарни полотноси бурилган арра
да киркиш; кувур.! ар ни аррада хамда
кувур
кирккичда киркиш.
Дастлаб, талабалар кул аррани йигиб ва кисмларга ажратиб, п о
лотносини буйлама ва кундаланг йуналишларда урнатишлари керак.
Уларнинг бу машкдарни бажаришларини кузатаётганда полотно
муътадил тарангланишига эътибор бериш, чунки хдлдан ташкари
керак. Бу
машкда асосий
шарт киркиш чизигининг
тугри чикишини таъмин-
лашдан иборат эканлиги-
ни таъкидлаш лозим.
Кувурларни арра билан
киркиш икки марта: ав-
вал — кувур укдга нисба-
тан тугри бурчак хосил
килиб, кейин уткир бур
чак хосил кцлиб киркиш
курсатилади. Шунингдек,
кувурларга патрубоклар
улаш
учун уларда кандай
килиб тешик киркилиши
тушунтирилади.
Кувурни кувур кирк-
кичда киркиб курсатишда
талабалар диккатини ро-
ликлар (пичокдар)ни мой-
лаб турит кераклигига, шу
нингдек, киркиш охирида
пичокдарга кдтгик босиш
лозимлигига,
акс холда
3 0
таранглашган арра узилиб кетиб. юз-кузга жаро^ат етказиш хавфи
борлигилан уни юздан узокрок,тутиш кераклиги уктирилади.
Аррада киркиш машкини 25x25 мм улчамли квадрат пулатларда
утказиш тавсия этилади. Иш уринларини айланиб чикишда талаба
лар иш хрлатини, арра рамкаси чап кулда ушланиб, киркиш хом
ашёнинг кейинги киррасидан бошланишини кузатиш зарур. Бунда
хар доим полотнонинг тугри ва муътадил тарангликда урнатилиши га
эътибор бериш даркор.
Машгулот давомида талабалар пластиналарни полотноси бурил
ган аррада киркиш машкини бажарадилар. Бу машкда асосий
кийин-
чилик шундаки, арра полотноси тез-тез режа чизикдан четга чикиб
кетиши мумкин, чунки арра дастго.\и уз огирлиги билан полотнони
буриб юборади. Шунинг учун иш урйнларини айланиб чикишда та
лабалар аррани мувозанатда тутиб туришларига (арра дастгохини чап
кул билан камраб ушлашларига) эътибор бериш ва уларнинг дикда-
тини киркиш чизигининг кийшайиб кетмаслигига каратиш лозим.
У гилган машкларни мусгахкам/аш максадида режалаш машкидан фой-
даланиб, талабаларга \ар хил кийикдар ва бикирлик кобиргалар кир-
кишни топшириш мумкин. Шундан кейин улар кувурларни арра
билан кувур укига нисбатан 90° ёки 45° бурчак хосил килиб киркиб
ташлашлари лозим. Машгулот охирида 1/2—2 диаметрли кувурларни
Кувур
кирккичда киркиш машкини утказиш зарур. Талабалар иши-
ни кузатаётиб, уларни кувур киркиб булингач, кувур кирккичнинг
ерга тушиб кетишига йул куймаслик хакида огохлантириш
даркор.
Якунловчи сухбатда машкдар давомида йул куиилган хатолар
тах^ил килингандан кейин талабалар киркишнинг механик усулла-
ри билан таништирилади. Бунинг учун кувурларни механик аррада
ва пластиналарни пресс-кайчида киркишни курсатган маъкул. Ме
талл тахтасини киркишда гильотинли кайчи, бурчакларни киркиш-
да эса махсус кайчи ишлатилишини хам айтиб утиш керак. Киркиш -
нинг бу усуллари билан талабаларни ишлаб чикариш амалиётини
утаётганларида ёки базавий корхонага экскурсияга борганларида та-
ништириш зарур.
НАЗОРАТ УЧУН
САВОЛЛАР
1. Металлни аррада киркишнинг узига хос хусусиятлари нималардан
иборат?
2. Арранинг асосий кисмларини санаб, уларнинг вазифасинн тушун-
тириб беринг.
3. Полотнони аррага кандай килиб туфи урнатиш мумкин?
4. Полотноси бурилган арра билан киркиш усули кандай шароитларда
кулланилади?
31
5. Арра полотноси ва кувур кирккич роликлари (пичокдари) к,ай йусин-
да совитиб турилади?
6. Иш урнини ташкил килиш ва кул арраси хамда кувур кирккич би
лан хавфсиз ишлаш коидалари хакида гапириб беринг.
Do'stlaringiz bilan baham: