П1нинен лекция топламы Н5кис -w00u Тема q. Экология 81м оны4 3ыс3аша тарийхы. Экологиялы3 маш3алалар 81м оларды шеш №орша2ан орталы3ты 3ор2а7ды4 8у3у3ый тийкарлары

Тема w. Табиятты 3ор2а7ды4 илимий тийкарлары.
Жоба`
q. Хал3 хожалы2ын жу7ма3ластыры7 81м экологиялы3 маш3алалар.
w. Биосфераны4 экологик м1селелери.
e. Табиятты 3ор2а7лды4 илимий тийкарлары.
q. Хал3 хожалы2ын жу7ма3ластыры7 81м экологиялы3 маш3алалар.
Илим 81м техниканы4 ра7ажлан2ан 81зирги д17иринде орталы3ты4 т1бият3а к5рсетип атыр2ан т1сирини4 ше4бери к6н сайын ке4ейип баратыр. Бул 5з н17бетинде бизди 3орша2ан этирапында2ы орталы33а т1сир етип, оларды4 т1бий2ый к5ринимлерин 5згертип атырыпты.
Адамларды4 хожалы3 искерлиги н1тийжесинде 8а7а 81м су7ды4 патасланы7ына, 5симлик ресурсларыны4 кемейи7ине, топыра3ты4 структурасы бузылы7ына гейпара хай7анат т6рлерини4 жо3 3ылыны7ына, 3ыс3аша айт3анда т1биятты4 гедейлесип бары7ына себепши болма3та.
Адамлар 81зир жылына ойынларды жа2ыг ар3алы атмосфера2а w00-wt- млн. т. у6л. 3урым, q00 млн.т. к6кирт газым, r-t миллиард тонна 6стине жер шарында жасыл то2айларды4 майданыны4 r0-rt процент кемейип кети7и кислород исле7ди де кемейти7де. Сондай-а3 ждер шарында2ы 81р 3ыйлы жанар майлар менен исле7ши техникаларды4 к5бейип кети7и де кислородты4 азайып, карбонат ангидридини4, азот оксиди, углерод рксиди, углеводородлар 8.т.б. зыянлы газларды4 к5бейип кети7ине себепши болма3та.
Жер шарында2ы улы7ма су7ды4 тек аз2антай проценти 2ана душшы су7лар2а ту7ры келеди.
Бира3 адамларды4 су72а бол2ан надурыс 3атынасы н1тийжесинде усы душшы су7 патасланып планетамызда2ы айырым район, 3ала 82м санаат орайланыда душшы су7 жетиспе7шилиг к6шеймекте. Себеби, 81р жылы д6ньяда2ы санаат ушын к5плеген куб км. су7 жумсалады, соннан белгили му2дары патаслан2ан.
№ала, завод-фабрикаларды4 канализация су7ларын дарьялар2а а2ызы7 а3ыбетинде патас су7ларды4 коллекторларына айланып 3алады.
Инсанны4 надурыс хожалы3 искерлиги а3ыбетинде жер шырында со42ы q00 жыл ишинде к5п 2ана то2айлар, хай7анат 81м 5симликлер д6ньясында к5п т6рлерди4 жо2алып кети7 317пи ту7ылма3та.
Улы7ма ал2анда атмосфераны4 к6шли з181рлени7и 81м патасланы7лары артып кетти.
Мине жо3арыда2ы унамсыз а78аллар улы7ма тири т1бият3а 5зини4 жаман кери т1сирлерин тийгизип атыр.
Жо3арыда2ы унамсыз 7а3ыяларды4 алдын алы7 ма3сетинде qouw жылы Юнесконы4 «Инсан 81м Биосфера» д1ст6ри 3абыл етилди. Бунда п6ткил д6нья ж6зинде экологияны 3ор2а7 м1селелерини4 жол-жобалары 81м гейпара нызамлары 3абылланды.
Сондай-а3, 81зирги д17ирде экологиялы3 т1лим 81м т1рбия м1селесин халы33а т6синдири7, 1сиресе бизи4 келешегимиз бол2ан жасларымызды экологиялы3 жа3тан т1рбияла7 м1селеси е4 баслы м1селелерден болып 3алма3та.
Соны4 ушын экологиялы3 м1селелерге байланыслы т5мендеги талаплар 3ойыл2ан.
- Химиялы3 ислеп шы2ары7 н1тийжесинде орталы3ты экологиялы3 бузылы7ын а4ла7~
- экологиялы3 усыллар ~ биотикалы3, аблотикалы3 81м антропогенлик усылларды4 бир-бирине байланыслылы2ын били7~
- химиялы3 ислеп шы2ары7 ар3алы орталы3ты4 экологиялы3 бузылы7ын 5симликлер, хай7анлар 81м адамзат организмине кери т1сирин били7.
- химиялы3 ислеп шы2ары7 шы2ындыларынан су7, 8а7а, 8а7а 8м топыра3та2ы экологиялы3 орталы3ты4 бузылы7ы 81м оны4 кери т1сирни4 а3ыбетлерин а4ла7 ~
Солай етип илим 81ём техникада2ы 6лкен жетискенликлер, санаат 81м транспортты4 5си7и, халы3ты4 к5бейип бары7ы, а7ыл хожалы2ында химияластыры7ды4 т1сири биринишиден табийий ресурслардан к5бирек пайдаланы72а алып келсе, екинши т1рептен 3орша2ан орталы33а 5зини4 кери т1сирин тийгизди.
Адамзатты4 табийат3а к5рсетип атыр2ан т1сири булар` хожалы2ы жумыслары, санаат 5ндирисин ра7ажландыры7, жа4а т6рлеги химиялы3 затларды алы7 81м оларды 3олланы7, табийий байлы3лардан рационал пайдаланы7 8.т. бас3алар.
Табиатты 3ор2а7ды4 18мийети ж6д1 6лкен 81м оларды илимий, экономикалы3, тарбиялы3 жа3тан 81р т1реплеме алып бары7 керек. Химия т1жирийбеге тийкарлан2ан илим болып есапланады. Оны4 тийкар2ы 7азыйпаларынан бири адам2а з1р6рли затларды д5рети7 болып табылады.
Усылар менен бир 3атарда 81зирги д17ирде экологиялы3 жа2дайлар2а дурыс ба8а бери7, талиб-тарбияны жа3сыла7 актуаль м1селелерге айланды.
О3ыты7шы 81р бир теманы т6синдиргенде оны4 тийкар2ы мазсунына 3осымша экологиялы3 жа2дайларды т6синдирген ма3ул. М1селен, элементлерди системалы 6йрени7 кислородтан басланады.
Демек усы теманы т6синдиргенде ` бизди 3орша2ан орталы3та кислородты4 к5п екенлиги, оны4 дем алы7 81м жаны7 процесслеринде, табият3а 81м техникада 8.т.б. айоы3ша 1мийетке ийе екенлигин д1лиллеп к5рсети7 керек. !лбетте, - усы2ан 3осымша 3орша2ан орталы3ты4 тазалы2ы, оны 3ор2а7 18мийетли 7азыйпа екенлигин 3ыс3аша айтып, т6синик Берген ма3ул болады.