P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

Harorat  sezgilariga  issiq  va  sovuqni 

sezish  kiradi.  Terida  va  shilliq 

pardalarda  maxsus  tanachalar  bor,  ularning  ichida  issiqni  yoki  sovuqni 

sezadigan  maxsus  nervlarning chekka  tarmoqlari  bo'ladi.

Harorat  sezgilarining  tashqi  sababi 

biron  haroratga ega bo'lgan  qat- 

tiq, suyuq va gazsimon jismlarning organizmimizga tegib turishidir.  Issiq­

ni yoki sovuqni ayirish terimizga tegib turgan narsa (qo'zg'ovchi) harorati 

bilan  badan  harorati  o'rtasidagi  nisbat  bilan  belgilanadi.  Agar 

qo'zg'ovchining harorati badanimiz yuzasining haroratidan pastroq bo'lsa, 

sovuq sezamiz,  agar qo'zg'ovchining harorati  badan haroratidan  yuqori­

roq bo'lsa issiq sezamiz.  Issiq yoki sovuqning farqiga borish biz haroratini 

sezayotgan jismlarning issiq o'tkazuvchanligiga ham bog'liq.  Shu sababli, 

baravar haroratda,  masalan,  10 gradus sovuqda yaxshi  o'tkazgich  (masa­

lan,  temir)  yomon  o'tkazgichga  (masalan,  yungga)  qaraganda  sovuqroq 

bo'lib  tuyuladi.  Harorat  sezgilari  faqat  (odam  organizmiga  nisbatan) 

tashqaridagi  narsalar  ta’siri  bilangina  emas,  balki  organizmning  ichida 

asosan,  qon  aylanishining  kuchayishi  yoki  susayishi  natijasida  ham  hosil 

bo'lishi  mumkin.  Shu  sababli,  masalan,  odam  qattiq  qo'rqqanda  ba’zan 

«Qo'rqqanimdan dir-dirtitrab ketdim» deydi, qattiq uyalganda esa: «Uyal- 

ganimdan  istmam  chiqib  ketdi»  deydi.  Birinchi  holda  qon  tomirlari  to- 

rayadi,  ikkinchi  holda esa  kengayadi.