P h aydarova

taloq-ni 
izlab toping.
Barcha ichki organlar ostida joylashgan 
buyrakni 
ko‘rish 
uchun ichak burmalarini bir tomonga surish kerak. Shunda 
faqat buyraklarnigina emas (erkak baqalarda), hatto buyrak­
ning oldingi uchiga taqalib turadigan bir juft oqim tir yumaloq 
urug‘donlarni ham k o ‘rish imkoniyati tug‘iladi. U rg‘ochi 
baqalarning jinsiy bezlari bir juft tuxum dondan iborat bo‘lib, 
uning kattaligi yil fasliga qarab o ‘zgarib turadi: yoz va kuzda 
kichik b o ‘lsa, bahorda juda katta b o ‘lib, ichi yumaloq qora tu­
xumlar bilan to ‘lib turadi. Ana shu paytda u butun ichki or- 
ganlarni atroflicha qoplagani uchun ularni ko‘p hollarda bu- 
tunlay ko‘rib b o ‘lmaydi.
Suvda ham quruqlikda yashovchilarning ko‘payish organ­
lari bir juft jinsiy bezlardan iborat. Erkak baqa jinsiy bezlari 
(47-rasm) yumaloq oqimtir b o ‘lib, buyrakning oldingi uchiga 
yaqin joylashgan.
U rug‘donlardan chiqqan urug‘ yo‘li buyrakdan o ‘tib volfov 
kanaliga, undan kloakaga q o ‘shiladi. Volfov kanallari kloa-
84

---

kaga kirishdan oldin spermani vaqtincha rezerv holida asray- 
d ig a n k e n g a y m a -
urug‘ pufaklarini 
h o s il q ila d i. 
Urg‘ochilarining 
tuxumdonlari 
yupqa devorli xaltachadan 
iborat bo‘lib, voyaga yetgan individlarida uning ichi pigment- 
lashgan tuxumlar bilan to ‘lgan bo'ladi.
Tana bo‘shlig'ining yon tomonlarida buralib-buralib yotgan 
tuxum yo'llari 
(myuller kanallari) joylashgan. Tuxum yo‘llari 
kloakaga ochilishidan oldin buralib-buralib ketgan bir juft 
naydan iborat, ularning kichikroq ichki teshiklari umurtqa 
pog‘onasining yoniga, o ‘pkaga yaqin yerga o ‘rnashgan, tashqi 
teshiklari esa mustaqil ravishda kloakaga ochiladi. Tuxum 
yo‘llarining voronkasi yurak xaltasiga yopishgan, shunga ko‘ra 
ular (voronkalar) yurak urganda dam qisilib, dam yozilib tura­
di va natijada gavda bo‘shlig‘idan tuxumlarni so‘rib oladi.