P h aydarova

98-rasm. Qushning tana qismlari va patlarining nomi:
l-ustki tumshuq, 2-og‘iz burchagi, 3-ostki tumshuq, 4-peshonasi, 5-boshining 
usti, 6-ensasi, 7-bo‘ynining orqa qismi, 8-yelkasi, 9-orqasi, 10-kichik qoquv pat- 
lari, 11-beli, 12-dumining ustki qoplovchi patlari, 13-rul patlari, 14-katta qoquv 
patlari, 15-dumining osti, 16-orqa barm og'i, 17-tashqi barm og‘i, 18-o‘rta barmog'i,
19-ichki barm og'i, 20-iligi, 21-soni, 22-qomi, 23-qanotining tashqi qoplovchi pat­
lari, 24-ko‘kragi, 25-yelka patlari, 26-chakkasi, 27-tomog‘i.
Quyida 0 ‘zbekistonda keng tarqalgan va biologik hamda 
amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan ko‘krak tojli qushlar katta 
turkum ining chum chuqsim onlar, tovuqsim onlar, kaptarsi- 
monlar va qizilishtonsimonlar turkumlariga kiruvchi qushlar 
vakillarini kolleksiya materiallari asosida o ‘rganilib aniqla- 
gichlari keltiriladi.
C h u m ch uq sim onlar (P asseriform es) turkum i
Asosan mayda va o ‘rtacha kattalikdagi qushlar hisoblanadi. 
Tumshug‘i yashash sharoitiga va oziqlanish usuliga ko‘ra har 
xil kattalikda va turli shaklda bo‘ladi. Katta qoquv patlari 10—
11 ta, lekin bulardan birinchisi, odatda reduksiyalangan. Sev- 
kasi pat bilan qoplanmagan. Barmoqlari 4 ta bo‘lib, 3 tasi 
oldinga, 1 tasi orqaga qaragan. Hamma barmoqlari sevkasiga 
nisbatan bir xil balandlikda joylashgan.
0 ‘zbekiston faunasida chumchuqsimonlarning 21 ta oilasi- 
ning vakillari uchraydi.
171

---

Chumchuqsimonlar (Passeriformes) turkumi ayrim
oilalarini aniqlash jadvali
1 (17) Tum shug‘i kalta. Og‘iz kesigi katta. Qanoti 105—220 
mm, ilik qismidan sakkiz marta uzun.
Qaldirg‘ochlar — Hirundinidae
2 (3) Tum shug‘ining ustida qilsimon yirik patlar bo‘lib, 
ular burun teshigini berkitib turadi.
Qarg'alar — Corvidae
3 (4) Tum shug‘ining ustida yirik qilsimon patlar yo‘q.
5 (6) Iligining orqa tomoni yumaloq va u ko‘ndalang joy- 
lashgan qalqonlar bilan qoplangan. Orqa barmog‘idagi tim og‘i 
to ‘g‘ri va uzun.