О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

2. Fitogormonlar ta’sirining molekulyar mexanizmi.
 Fitogormonlarning 
amalda  qо‘llanilishi,  ular  ta’sirining  molekular  mexanizmi  haqidagi  bilimlarga 
asoslanadi.  Hozirgi  vaqtda,  fitogormonlar  hosil  bо‘lishining  umumiy  asoslangan 
sxemasi,  ularning  о‘tmishdoshlari  biosintezini  о‘z  ichiga  oluvchi  regulyatorlik 
ta’sirining  amalga  oshishi,  shu  gormonga  tegishli  bо‘lgan  oqsil  retseptori  bilan 
bog‘lanishi va faollashgan gormon-retseptor komleks hosil qilishi, bu komleksning 
о‘simliklar genomiga yoki muayyan fermentlar tizimiga ta’siri aniqlangan. 
Fitogormonlar  о‘simliklarda  organik  kislotalardan  sintezlanadi,  ba’zi 
hollarda  bir  nechta  gormonlar  bir  xil  asosdan  sintezlanadi.  Masalan,  mevalon 
kislotasi fitogormonlarning 
4 ta sinfi
 - gibberlinlar, sitokininlar, brassinosteroidlar 
va  ingibitor  abssiz  kislota  uchun  boshlang‘ich  modda  bо‘lib  xizmat  qiladi.  (4.1-. 
rasm) 
Tashqi  muhit  sharoitining  о‘zgarishi  u  yoki  bu  fitogormon  sintezidagi 
о‘zgarishiga  sabab  bо‘ladi.  Fitogormonlarni  biosintez  yо‘llari  tarmoqlanishiga 
ta’sir  etuvchi  kalit  fermentlar  muhit  omillarining  (yoritish,  harorat  va  boshqalar) 
о‘zgarishiga  yuqori  sezuvchanlik  namoyon  qiladi,  bu  esa  muayyan  oqsillar 
sintezining  tezlashishiga  olib  keladi.  Tashqi  muhitning  bunday  ta’siriga  misol 
bо‘lib,  yorug‘likning    davomiyligi  ortganda  gibberlinlar  sintezining  oshishi,  

---

121 
 
shо‘rlanishni  miqdori  yuqori  bо‘lganda  esa  auksin  sintezi  oshishi,  aksincha 
bо‘lganda  esa  kamayishi  va  о‘sishda  fenol  ingibitorlari  darajasi  ortishi  xizmat 
qiladi.