О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

4.  Fosforli  noorganik  birikmalar  o‘zgarishi.
  Tuproqdagi  anarganik 
fosforning  ko‘pchiligi  erimaydigan  shaklda  bo‘ladi.  Apatit,  oksiapatit,  fosforit 
(neytral  va  ishqoriy  reaksiyali  tuproqlarda  uchraydi)  alyuminiy  va  temir  fosfatlar 
(kislotali  tuproqda  uchraydi)  sh  birikmalar  jumlasiga  kiradilar.  Bu  minerallar 
o‘simlikga  o‘zlashtirilmaydi.  Shuning  uchun  mikroorganizmlarga  faoliyati  ijuda 
axamiyatlidir.  Chunki  ular  ana  shu  minerallarni  o‘simlik  o‘zlashtiradigan  xolatga 
aylantirib  beradilar.  Bunday  mikroorganizmlarga  bakteriyalar,  aktinomisitlar, 
zamburuglarni 
Pisevdovmonas, 
Besilllus, 
Mikrokokus, 
Muobakterium, 

---

67 
 
Penisellium,  Aspergilus  avlodi  vakillari  kiradilar.  Fosforning  menerallari 
parchalanishi tuproqda CO
2
 va xar xil kislotalar xosil bo‘lishi bilan yuoglangandir. 
Tuproqda  mikroorganizmlar  nafas  olishi,  bichgish  jarayonlaridan  ajralib  chiqan 
CO
2
  fosfatlarni  eruvchan  gidro  fosfatlarga  aylantiradi  va  ularni  o‘simliklar 
o‘zlashtiradilar.  Ba’zi  xolatlarda  fosfatlarni  nitrifikatsiyalovchi  bakteriyalar 
faoliyati natijasida xosil bo‘lgan nitrit kislota xam eruvchan xolatga aylantirib bera 
oladilar.  Bularning  xammasi  o‘simlikka  fosforining  o‘zlashtirilishini  yaxshilaydi, 
o‘sishi rivojlanish kuchayib, hosildorlik oshishiga olib keladi.