О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

3.  Fosforli  organik  birikmalar  o‘zgarishi. 
O‘simliklar  oziqlanishidagi 
ahamiyati  bo‘yicha  fosfor  azotdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Fosfor  tuproqda, 
o‘simliklarda  va  mikroorganizmlarda,  organik  va  anorganik  birikmalar  tarkibida 
uchraydi.  Tuproqda  fosfor  har  xil  holatda  bo‘ladi.  1.Kalsiy  fosfatlar  (apatit, 
oksiapatit,  ftorapatit,  fosforitlar)  fosfat  yoki  temir  oksifosfati  (vivianit)  holdagi 
birlamchi minerallar hamda uchraydi. 2. Har xil tuproqlardagi fosforning 25-28% 
ni  organik  shaklda  uchrab,  tuproq  organik  moddasining  0,5-2%  gacha  miqdorini 
tashkil  etadi.  Tuproqga  fosfor  o‘simlik,  hayvon  qoldiqlari  va  minerpal  o‘gitlar 
orkali  kiradi.  Qishloq  xo‘jalik  o‘simliklari  tarkibida  0,05-0,5%  fosfor  bo‘ladi. 
O‘simliklarda  ham  hayvonlardagi  kabi  organik  formada  (fitin,  fosolipidlar,  NK, 
ATF va x.k.) mavjud bo‘ladi. Azot, oltingugurtlar to‘qimalarda qaytarilgan shaklda 
uchrasa, fosfor fosfatlar holida oksidlanishgan shaklda uchraydi.  
Organik  shakldagi  fosfor  parchalanishini  Psevdomonas,  Basillus  avlodiga 
mansub  bakteriyalar,  Penisillium,  Aspergillus,  Rizopus,  Trixotekium,  Alternariya 
avlodi  vakillari,  aktinomisetlar  va  boshqa  mikroorganizmlar  amalga  oshiradilar. 
Organik  moddalarni  parchalanish  jarayonida  o‘z  hujayralarida  ma’lum  miqdorini 
olib  qoladilar.  Shuning  uchun  fosfor  yetishmaydigan  tuproqlarga  fosforning 
organik shaklini kiritishi o‘simliklar fosforlik oziqlanishini yaxshilaydi.