О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

Zamburug‘larning kо‘payishi
. Zamburug‘lar bir necha yо‘llar bilan kо‘payadi: 1. 
Vegetativ
.2. 
Jinssiz
.3. 
Jinsiy.
 
1.
 
Vegetativ  kо‘payishda  zamburug‘  mitseliylari  bо‘laklarga  bо‘linadi. 
Mitseliyning bо‘lagi о‘sib, mustaqil individlarga aylanadi. Atrof muhitning 
noqulay 
sharoitida 
zamburug‘ 
mitseliysi 
boshqa 
shakllarda 
(xlamidosporalar,  oidiyalar,  sklerotsiylar  va  rizomorflar)  vegetativ 
kо‘payadi.   
2.Jinssiz  kо‘payish 
e
kzogen  (tashqi)  konidiya  sporalar  yordamida  о‘tadi. 
Ekzogen  sporalarga  konidiya  va  konidiya  bandlar  kiradi.  Konidiya  bandidagi 
xujayra  yumaloqlanib,  nozik  tizmaga  о‘xshash  zanjir  hosil  qiladi.  Bundan 
tashqari  endogan  (ichki)    sporalar  yordamida  ham  jinssiz  kо‘payitsh  bо‘ladi. 
Endogen  sporalarga  zoosporangiy  va  sporangiy  kiradi.Sporangiy  sharsimon 
bо‘shliq  bо‘lib,  uning  ichida  xaraktsiz  sporalar  tо‘plami  bо‘ladi.Bu  sporalar 
yetilganda  tashqariga  chiqib,  tarqaladi.Zoosporangiy  esa  kolbasimon  bо‘shliq 
bо‘lib,  uning  ichida  harakatli  sporalar(  bitta  yoki  ikkita  xivchinli  zoosporalar)  

---

37 
 
tо‘plangan  bо‘ladi,  qulay  sharoitda  bu  zoosporangiylar  tashqariga  chiqib 
tarqaladi va о‘simliklarni zararlaydi
.
 
3.Jinsiy kо‘payish:  Bunda ikki xujayralarning qо‘shilishi natijasida sporalar xosil 
bо‘ladi. 
 
a) 
Planagomiya  –  ikki  xil  gameta    qо‘shilishi  natijasida  xarakatlanuvchi 
xivchinli  planozigota  yoki  sista  hosil  bо‘ladi.  Xitridiomitsetlar  sinfiga  mansub 
zamburug‘lar ana shu yо‘l bilan kо‘payadi.  
 
b) 
Oogamiya – Bunda ikki xujayra  otalik  – anteridiy va urg‘ochi –ooganiy 
qо‘shiladi.  Bunda  oosporalar  hosil  bо‘ladi.Bu  jarayon  oogamiya  deyiladi. 
Oosporalar tuproq va о‘simlik qoldiqlarida saqlanadilar. 
 
v) 
Zigomiya  –  bunda  morfologik  jihatdan  bir  xil  bо‘lgan  mitseliylarning 
qо‘shilishi  natijasida zigospora hosil bо‘ladi.
 
g) 
Askomitsetlarning  kо‘payishi  –  iiki  xujayra,  otalik  -  anteridiya  va 
urg‘ochi  arxikarplarning  qо‘shilishidir.  Bu  jarayon  yakunida sporali  xaltachalar 
(askosporalar) xosil bо‘ladi 
Bazidiomitsetlarning  kо‘payishi  –  ikki  xil  mitseliy,  ya’ni  birlamchi,  ya’ni 
gaploidlarning  qо‘shilishi  natijasida  diploid  mitseliy  hosil  bо‘ladi.  Diploid 
mitseliydan ikki yadroli  о‘simta-bazidiya hosil bо‘ladi. Bu yadrolar bо‘linib, 4 ta 
yadro  paydo  bо‘ladi.  Bazidiyalar  ustida  4  ta  bir  hil  о‘simta  hosil  bо‘ladi. 
Bо‘lingan  yadrolar  har  biri  ana  shu  о‘simtalarga  о‘tadi  va  bazidiospora  hosil 
qiladi.