О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

Fitogormonlar
  — 
deb  о‘simlikda  sintezlanuvchi,  uning  butun 
organlari  bо‘ylab  tashiluvchi  va  ozgina  miqdori  о‘simlikning  bо‘yiga  о‘sishi 
yoki shakllanishiga  sintezlangan joyidan yoki masofadan turib ta’sir etuvchi 
moddalarga aytiladi. 

---

120 
 
Fitogormonlarning 
birinchi 
xususiyati, 
ularning 
endogen 
kelib 
chiqqanligidir.  Kо‘pchilik  fitogormonlar  organik  kislotalardan,  kо‘pincha 
aminokislotalardan  hosil  bо‘ladi.  U  yoki  bu  fitogormonning  sintezlanishi  ichki 
yoki  tashqi  sabablar  ta’sirida  о‘zgarishi  natijasida  о‘simlikning  bо‘yiga  о‘sishi 
yoki  shakllanish  jarayonidagi  о‘zgarishi  bilan  uning    javob  reaksiyasini  yuzaga 
keltiradi. 
Fitogormonlarning ikkinchi xususiyati, ularning о‘simlikni butun organlari 
bо‘ylab  harakatidir.  Bir  organda  hosil  bо‘lgan  fitogormon,  boshqa  organning 
о‘sish  va  rivojlanish  jarayonlarini  boshqarishi  mumkin.  Aynan  Shunday  tarzda, 
organlarning  о‘zaro  ta’siri  va  о‘simlikning  yaxlitligiga  erishiladi.  Yuqori 
regulyatorlik qobiliyatiga ega ba’zi moddalarni, masalan, ba’zi fenolli birikmalarni 
fitogormonlar  deb  bо‘lmaydi,  chunki  ular  о‘simlik  organlari  bо‘ylab  tashilmaydi 
va faqat sintezlangan joyigagina ta’sir eta oladi. 
Uchinchi  xususiyati,  bu  moddalarning  kam  miqdorda  ham  о‘simlikni 
bо‘yiga о‘sishiga  yoki shakllanishiga ta’sir etishidir. Fitogormonlarning juda  kam 
konsentratsiyasi  о‘simliklarga  ta’sir  etadi  (10-13-10-7M).  Ular  о‘simliklar 
poyasining  bо‘yiga  о‘sishini  tezlashtirishi  yoki  sekinlashtirishi,  barglarini 
tо‘kishiga ham ta’sir etishi  mumkin. 
Tо‘rtinchi  xususiyati,  fitogormonlarning    faqat  sintez  bо‘lgan  joyidagina  
emas, masofadan turib ham ta’sir etishidir. 
Hayvon  gormonlari  bilan  о‘simlik  gormonlari  bir-birlaridan  farq  qiladi. 
Hayvon gormonlari maxsus organlar  - ichki sekretsiya bezlari orqali sintezlanadi,  
о‘simliklarda  esa  bunday  maxsus  shakllangan  tо‘qima  va  hujayralar  yо‘q. 
Hayvonlarning gormonlari о‘zi sintez bо‘lgan joyiga ta’sir etmaydi, fitogormonlar 
о‘zi  sintezlangan  hujayralarga  ham  ta’sir  kо‘rasata  oladi.  Fitogormonlarning  bu 
xususiyati hayvonlarni gistogormonlariga о‘xshashdir.