О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017


О‘simliklarni  о‘stirish  va  rivojlantirish  regulyatorlari



Download 2,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet157/244
Sana11.01.2022
Hajmi2,42 Mb.
#349515
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   244
Bog'liq
qishloq xojalik biotexnologiyasi va mikrobiologiya

О‘simliklarni  о‘stirish  va  rivojlantirish  regulyatorlari
 

hujayralarning  differensirovkasi,  bо‘linishini  boshqarishda,  yangi  tо‘qima  va 
organlarni  hosil  bо‘lishida,  о‘simliklarni  о‘sishi  hamda  rivojlanishini 
tezlashtirishda. hosildorligini oshirishda, sifatini yaxshilashdagi zarur moddalardir. 
О‘simliklar  gen  muhandisligi  ham  fitoregulyatorlar  haqidagi  bilimlarga 
tayanib ish kо‘radi. 
Zamonaviy  о‘simlikshunoslikda  fitoregulyatorlar  agrotsenozlar-ning 
hosildorligini  va  muhitning  noqulay  omillariga  chidamliligini  oshirishda 
qо‘llaniladi,  qator  texnologik  operatsiyalarni  birmuncha  osonlashtirish  imkonini 
beradi. Hozirgi vaqtda  fitoregulyatorlarning о‘simliklarga minimal (1ga ekinlarga 


119 
 
bor  yо‘g‘i  1  necha  milligram)  miqdorda  ta’sir  etuvchi  yangi  avlodlari 
yaratilmoqda. Bu esa alohida ekologik ahamiyat kasb etadi. 
О‘simliklarning  gormon  tizimi.  Gormonlar  haqida  tushuncha.  Tirik 
organizmlar  gormon  regulyatsiyasi  ular  nasliy  dasturning  amalga  oshishida  va 
muhitning  о‘zgaruvchan  sharoitiga  adaptatsiyasida  hal  qiluvchi  rolni  о‘ynaydi  
(Defling, 1985). 
О‘simliklarda  ham  boshqaruvchi  tabiatli  moddalarning  mavjudligi  haqida 
birinchi  bо‘lib  CH.  Darvin  (1880)  nihollarning  yorug‘lik  manbai  tomon  intilishi 
bо‘yicha  о‘tkazgan  tajribalari  asosida  yozilgan  «О‘simliklarning  harakat  qilish 
qobiliyati»  asarida  о‘z  fikrini  bayon  etgan  edi.  U  bilan  bir  vaqtda,  buyuk  nemis 
botanigi va fiziologi Y.Saks ham о‘simliklarda poya, barg va ildizning shakllanishi 
hamda rivojlanishiga javobgar moddalar mavjudligi xaqida aytib о‘tgan edi, lekin 
bu taxminlar о‘sha davrdagi olimlar tomonidan e’tirof etilmadi. 
О‘simliklarning  regulyator  moddalarini  aniqlash  va  ajratib  olish  bо‘yicha 
izlanishlar XX asrning boshlaridan jadal rivojlana boshladi. 1909-1910 yillarda G. 
Fitting tomonidan orxideya о‘simligining tugunchasini о‘sib, urug‘siz meva hosil 
bо‘lishini  yuzaga  keltiruvchi  moddalari  aniqlandi  va  ularga  hayvonlarning 
regulyator  moddalari  kabi  gormonlar  deb  nom  berildi.  Undan  bir  necha  yil  ilgari 
etilenning о‘simliklarni bо‘yiga о‘sishini tezlashtiruvchi xususiyati aniqlangan edi. 
О‘sha  davrning  о‘zida  N.  G.  Xolding  va  F.  Ventlar  tomonidan    о‘simliklarning 
tropizmi  nazariyasi  yaratilgan  va  u  asoschilari  nomi  bilan  atalgan,  1930  yillarni 
oxirida  M.X.  Chaylaxyan  о‘simliklarni  generativ  organlarini  shakllanishi  va 
gullashini  amalga  oshiruvchi  gipotetik  fitoregulyatorlar  haqidagi  florigen 
nazariyasini ilgari surdi. 
О‘simliklarning  gormonlarini  о‘rganish  va  ajratib  olish  bо‘yicha  1950-
1960-yillarda  yaxshi  natijalarga  erishildi,  sitokinin  va  abssiz  kislotalari  ajratib 
olindi  va  ularning  xususiyatlari  aniqlandi.  Hozirgi  kunga  qadar  yana  bir  nechta 
endogen regulyator moddalar – brassinosteroidlar, fuzikoksinlar, jasmin va salitsil 
kislotalari,  ba’zi  oligosaxaridlar    ajratib  olindi,  shuningdek  о‘simliklarni  о‘sishni 
boshqaruvchi  gormon  tabiatiga  ega  bо‘lmagan  regulyatorlari  -  poliaminlar,  bir 
qator fenol birikmalari va boshqa moddalari о‘rganilmoqda. 
Shu  bilan  bir  vaqtda  regulyator  moddalarni  aniqlash,  yaratish  va  ularni 
о‘simlikshunoslikda  qо‘llash  ishlari  ham  olib  borilmoqda.  Bunday  moddalardan 
dastlab auksinning sun’iy anologi о‘simliklarni vegetativ kо‘paytirish va ildiz hosil 
bо‘lishini  induksiyalash  uchun  foydalanildi.  1960  yilda  о‘simliklarning  bо‘yiga 
о‘sishini  sekinlashtiruvchi  standart  moddalar  aniqlandi.  Bu  moddalar  qishloq 
xо‘jaligida  qо‘llaniladigan,  keng  tarqalgan  fitoregulyatorlardir.  Hozirgi  kunda 
qimmatli  xususiyatlarga  ega,  ayniqsa,  antistress  va  reparativ  ta’sirga  ega  bо‘lgan 
fitoregulyatorlarni aniqlashga katta e’tibor berilmoqda. 

Download 2,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   244




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish