O‚zr konst o‚rganish 3826. qxd

Inson huquqlari va er -
kin liklari kafolatlari
to‘g‘ risidagi Konstitu -
tsiyaviy qoidalar

---

107
sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi», deyilgan.
Bu qoidaga ko‘ra, fuqarolar Konstitutsiyada belgilan-
gan o‘zlarining huquq va erkinliklari buzilgan deb
hisoblasalar, o‘z huquqlarini sud orqali himoya qilish-
lari mumkin. Bu fuqarolarning buzilgan huquqlarini
tiklovchi eng samarali vosita hisoblanadi. Sudga
shikoyat qilish huquqi shaxsning huquq va erkinlikla -
rining kafolati hisoblanib, sud organlarigina Konsti 
-
tutsiyaga asosan boshqa davlat hokimiyati organlari-
dan, jamoat birlashmalaridan xoli, mustaqil harakat
qiluv chi va faqat qonunga bo‘ysunuvchi organdir. 
Mamlakatimizda sud tizimi islohotlari sohasida
ko‘plab ishlar qilinmoqda. Bu haqda Prezidentimiz
shunday degan edi: «Xalq sudni faqat odamlarni
qoralaydigan, jazolaydigan organ deb emas, aksincha,
ularning haq-huquqlari va manfaatlarini himoya
qiladigan organ deb bilishi kerak»
1
.
«Fuqarolarning huquq va erkinliklarini buzadigan
xatti-harakatlar va Qaror ustidan shikoyat qilish
to‘g‘risida»gi 1995-yil 30-avgustdagi Qonun esa faqat
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining sudga shiko -
yat qilish huquqini mustahkamlamasdan, balki chet el
fuqarolarining hamda fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar 
-
ning ham O‘zbekiston Res 
publikasi sud organlariga
murojaat qilish huquqini belgilagan.
Konstitutsiyaviy kafolatning yana bir qoidasi Kons -
titutsiyamizning 45-moddasida belgilangan bo‘lib,
«Voyaga yetmaganlar, mehnatga layoqatsizlar va
yolg‘iz keksalarning huquqlari davlat himoyasidadir»,
de yiladi.
O‘zbekiston Respublikasi faqat huquqiy davlatgina
emas, balki insonparvar demokratik huquqiy davlat
qu rishni maqsad qilib qo‘ygan. Bu esa jamiyatdagi
ayrim toifadagi, himoyaga muhtoj, zaif kishilar davlat-
ning himoyasida bo‘lishini taqozo etadi.
1 
K a r i m o v I. A. Bunyodkorlik yo‘lidan. 4-jild. T.: «O‘zbekiston»,
1996, 186-bet.

---

108
Milliy davlatchilikni shakllantirish, demokratik
islohotlarni amalga oshirish, jamiyatni bir holatdan
ikkinchi holatga o‘tkazish hamda bozor munosabat-
lariga o‘tish davrida ijtimoiy muammolarga alohida
e’tibor berish zarur. Jahondagi ko‘pgina mamlakat-
larning ijtimoiy rivojlanish sohasidagi g‘oyat boy
tajribasi shundan dalolat beradi.
O‘zbekistonning davlat qurilishi va iqtisodiyotini
isloh qilish dasturining besh tamoyilidan biri — kuch-
li ijtimoiy himoya hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksida yosh-
lar huquqlarining jinoiy huquqiy kafolatlari belgilan-
gan. JKning oltinchi bo‘limi «Voyaga yetmaganlar
javobgarli gining xususiyatlari» deb ataladi. Unga ko‘ra
turli sabablar bilan voyaga yetmaganlar huquqbuzar-
liklar sodir etgan hollarda ularga nisbatan majburiy-
tarbiyaviy ta’sir chorala rini qo‘llash, ya’ni jarima so -
lish, ijtimoiy foydali mehnatga jalb qilish; axloq tuza-
tish ishlariga yuborish, ozodlikdan mahrum qilish,
maxsus o‘quv-tarbiya joylariga joylashtirish, hibsga
olish faqat sudning hukmiga yoki qaroriga asosan
amalga oshiriladi. 
Davlatimizda ijtimoiy himoyaning aniq chora-tad-
birlari ishlab chiqilib, amalga oshirilmoqda. Bunda,
mahalliy hokimiyat va fuqarolarning o‘zini o‘zi
boshqarish idoralari mavqeyi oshirilmoqda. 1999-yil
3-yanvar kuni O‘zbekiston Respublikasi Preziden 
-
tining «Aholini aniq yo‘naltirilgan ijtimoiy madad
bilan ta’minlashda fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqa 
-
rish organlari rolini oshirish to‘g‘risida»gi farmoni
qabul qilindi.
Ushbu farmonning ijrosini ta’minlash uchun
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari orqali
quyidagilar amalga oshirildi:
●
ishlamaydigan onalarga bolasi ikki yoshga yetguni-
ga qadar uni parvarish qilish bo‘yicha nafaqalar
tayinlash va to‘lash;

---

109