O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz falsafa 1/5 2021

Тадқиқот методологияси. 
Алишер Навоий жами-
ятни синфлардан эмас, турли табақалардан иборатлигини 
эътироф этади. Давлат эса ана шу табақаларнинг ўртасида 
турувчи, уларни муросага келтирувчи, уларнинг тинчлиги-
ни, фаровонлигини, золимлардан, ўғрилардан, душманлар-
дан қўриқловчи куч деб билади. Шунинг учун ҳам у халқ 
подшо учун эмас, подшо ва унинг мулозимлари халқ учун 
ҳизмат қилиши кераклигини уқтиради. Адолатсиз подшо 
эмас, адолатли подшо, адолатли бўлганда ҳам бутун дунёда 
ягона бўлишини орзу қилади. [2].
Алишер Навоий ижтимоий-сиёсий фаолиятида ва 
бадиий ижодида оддий меҳнаткаш халқ манфатини 
ҳимоялаб, золим подшо ва унинг амалдорларини халқлар 
бошига офат тошини ёғдурувчи балолар дея қоралади. 
Барча халқларни ўзаро дўстликда, ҳамжиҳатликда яшашга 
чақирди. Шон-шуҳрат орзусида юрган шаҳзодаларни 
Фарҳод ва Искандардан ўрнак олишга, улардек камтарин, 
инсонпарвар, доно бўлишга даъват қилди. Эл-юрт ободон-
чилиги ва осойишталиги учун имкони борича курашди. 
Ҳусайн Бойқародек шоҳларни адолатли ва халқлар 
ҳурматига сазовор бўлган давлат бошлиғи бўлишга ундади.
Алишер Навоийнинг улуғлиги шундаки, у мавжуд 
адолатсиз сиёсий тузумни жаҳон миқёсида адолатли асосда 
O‘ZBEKISTON MILLIY 
UNIVERSITETI
XABARLARI, 2021, [1/5]
ISSN 2181-7324 
 
FALSAFA 
www.uzmuxabarlari.uz 
Social sciences 

---

O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FALSAFA 
1/5 2021 
- 236 -
қуриш зарурлигини тушунади, лекин қандай қилиб, қайси 
куч билан буни амалга ошириш мумкинлигини тасаввур 
қила олмади, шу сабабли ҳам бу улуғвор ишни якка 
Искандарга топширади. Шоир ўз замонасининг фарзанди 
эди. Унинг сиёсий карашлари турли-туман қарама-қарши-
ликлардан холи эмас. 
Навоийнинг эътироф этишича, мамлакатнинг обод, 
иқтисодий, моддий жиҳатдан мустаҳкам, элу юртнинг 
тинч-осойишталиги, одамларнинг фаровон ҳаёти кўп жи-
ҳатдан шоҳга, унинг адолати, ҳалол-покизалиги, инсофу 
диёнатига боғлиқ. Адолатли подшо Ҳақ таолонинг хало-
йиққа кўрсатган марҳаматидир, бундай шоҳ мамлакат учун 
тинчлик ва фаровонлик сабабчисидир. Хуллас, инсонпар-
вар шоир феодал жамиятдаги мавжуд ҳукмрон идеология, 
ҳуқуқий тартиб, инсоний фазилатларнинг оёқ ости бўлаёт-
ганидан руҳан эзилади. Ўзининг адолатли ҳаётий тамойил 
ва қоидаларини илгари суради. [3]. Шоир кишиларнинг ди-
ний эътиқодига, келиб чиқишига, лавозимига эътибор бер-
масдан, у барчани инсон дея бир-бирларига яқинликда, 
ҳамкорликда, бирликда олиб ўрганади. Шоирнинг қараши-
ча, барча тенг ва озод бўлиши керак. Навоий учун инсон-
ларнинг дини, уруғи, мансаби, жуғрофий макони аҳамият 
касб этмайди, уларни қалбини, инсонийлик фазилатларига 
қараб баҳолайди ҳурматлайди. Шоир замонасидаги 
ҳукмрон қонун-қоидаларни бузиб, халқларни ўзаро 
тенглаштириш, бирлаштириш ғоясини илгари суради.