Ozlari fanidan o‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Startor ELEKTRODVIGATELINING elektromexanik tavsifnomasi


Startor elektrodvigatelining elektromexanik tavsifnomasi deb, uning asosiy parametrlarining (kuchlanish U_s , aylanish chastotasi n , burovchi moment M_s , quvvat P_s ) iste’mol toki I_s ga bog‘liqligiga aytiladi.
Elektromexanik tavsifnoma startor ish rejimining o‘ziga xos tomonlari bilan belgilanadi:
a) iste’mol toki quvvati cheklangan akkumulatorlar batareyasidan olinganligi tufayli startor qisqichlaridagi kuchlanish doimiy qiymatga ega bo‘lmaydi va yuklama ortishi bilan ma’lum chegaragacha kamayadi;
b) startor qisqa vaqt davomida (10-15 s) ishlaganligi uchun uning quvvati elektrodvigatel chulg‘amlarining qizib ketish xavfi bilan cheklanmaydi va tavsifnomasidagi maksimal qiymat bilan belgilanadi;
c) startor to‘la tormozlanish (yoki qisqa tutashish) va salt yurish rejimlarida ishlashga mo‘ljallangan va uning qismlari bu chegaraviy rejimlarda yuzaga keladigan yuklamalarga chidamli qilib hisoblangan va yasalgan.
Odatda, startorlarda ketma-ket uyg‘otish tizimiga ega bo‘lgan elektrodvigatellar ishlatiladi, ba’zi hollarda elektrodvigatelning aylanishlar chastotasini chegaralash maqsadida aralash uyg‘otish tizimi ham qo‘llaniladi.
Elektrotexnika kursidan ma’lumki, ketma-ket uyg‘otish tizimiga ega bo‘lgan o‘zgarmas tok elektrodvigatelining yakor validagi elektromagnit burovchi moment quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
. (2.2)
Bu yerda p - juft qutblar soni; N - yakor chulg‘amlaridagi o‘tkazgichlar soni; a - yakor chulg‘amidagi paralel tarmoqli juftlar soni; I_s - yakor chulg‘amidagi tok; F - elektrodvigateldagi havo tirqishi va yakordan o‘tuvchi asosiy magnit oqimi; c_t = rN/2a - elektrodvigatelning faqat konstruktiv tuzilishiga bog‘liq bo‘lgan koeffitsient.

Startorning burovchi momenti - M_s , elektrodvigatel yakor validagi elektromagnit burovchi momenti M_elm dan podshipnik va cho‘tkalardagi mexanik isroflar qiymati M_mex ga kam bo‘ladi, ya’ni

M_s = M_elm - M_mex = c_tI_sF - M_mex . (2.3)

Mexanik isroflar qiymatini taqriban ravishda o‘zgarmas deb qabul qilinsa, startorning burovchi momenti elektrodvigatelning konstruktiv parametr-lariga, undagi asosiy uyg‘otish magnit oqimiga va yakor chulg‘amidagi tok qiymatlariga bog‘liqligi ravshan bo‘ladi.

Yakorning aylanishlar chastotasi n ni yakor chulg‘amlarida induksiyalanadigan teskari EYUK ni aniqlash formulasidan topsa bo‘ladi:


. (2.4)

Demak
. (2.5)

Yakor aylanishlar chastotasining ortishi bilan uning chulg‘amlarida qiymati oshib boradigan teskari EYUK - E_ya induksiyalanadi va u akkumulatop kuchlanishiga qarshilik ko‘rsatib, yakor chulg‘amidagi va unga ketma-ket ulangan uyg‘otish chulg‘amidagi tok kuchini kamaytiradi. Natijada, uyg‘otish magnit oqimi F kamayib, yakorning aylanish chastotasi yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan katta qiymatgacha ortib ketishi mumkin. Bu - podshipniklarni, cho‘tka va kollektorni me’yoridan ortiq yeyilishga olib keladi. Bundan tashqari, markazdan qochma kuch ta’sirida yakor o‘zagidagi o‘tkazgichlar va kollektor plastinalari sochilib ketishi ham mumkin.

Salt holda ishlaganda elektrodvigatel yakorining aylanishlar chastotasini cheklash maqsadida, ba’zi startorlarda (St.221, 29.3708) uyg‘otish chulg‘amlarini aralash ulash sxemasi qo‘llaniladi, ya’ni uyg‘otish g‘altaklarining bir qismi parallel, ikkinchi qismi ketma-ket ulanadi. Bunday ulanish sxemasida yakorning teskari EYUK uyg‘otish chulg‘amining parallel ulangan g‘altaklaridagi tokka qarshilik ko‘rsata olmaydi, uyg‘otish magnit oqimi F ning qiymati yetarli darajada katta bo‘ladi va bu, yakorning aylanish chastotasini cheklaydi.
Startor elektrodvigatelining tok zanjirini hisoblash sxemasidan (2.4 - rasm), Kirxgof qonuniga asosan