Oziq-ovqat maxsulotlari texnologiyasi

Ziravorlar. 
Kolbasa mahsulotlari ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan materiallar 
Ziravorlar – go‘shtdan tayyor mahsulotlar tayyorlashda, ularga xushbo‘y hid 
va yoqimli, achchiqroq ta’m beruvchi o‘simlik ziravorlaridan foydalaniladi. Ular 
oshqozon suyuqligining ajralishini tezlashtirib, ovqatning yaxshi hazm bo‘lishiga 
yordam beradi. Shuningdek inson organizmining himoya qobiliyatini ma’lum 
darajada oshiradi. Ba’zi ziravorlar zararli mikroorganizmlar faoliyatini to‘xtatib 
qo‘yish hususiyatiga ham ega. Buni ular tarkibidagi efir moylari, glikozidlar, 
alkoloid moddalari ta’minlaydi. 
Ziravorlarga – murch, qalampir, zira, kashnich, vanil, muskat yong‘og‘i, 
qizil qalampir, koritsa, kardamon va boshqalar kiradi. Gul ziravorlariga - 
qalampirmunchoq va zafar ziravorlar kiradi. Bargli ziravorlarga – dafna 
daraxtining bargi (lavrovыy list), ildiz ziravorlariga - zanjabil (imbir), po‘stloq 
ziravorlariga - dolchin kiradi. Dolchin tropik mamlakatlarda o‘sadigan daraxtning 
quritilgan po‘stlog‘idan olinadigan ziravordir. Dunyo bozorida Seylon dolchini eng 
yuqori baholanadi. Dolchin Xitoy, Hindiston, Shri-Lanka, Braziliya, Indoneziya 

---

kabi mamlakatlarda ham yetishtiriladi. Qandolat, liker, kolbasa va marinadlar 
tayyorlashda keng ko‘lamda foydalaniladi.
Piyoz – kolbasa mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladigan xom-ashyo 
materiali. Sarimsoqpiyoz va piyoz o‘ziga xos aromatik ta’m beruvchi o‘simliklar 
hisoblanadi. Ular inson organizmida ovqatni tez hazm bo‘lishida yaxshi rol 
o‘ynovchi vositadir. Piyoz va sarimsoqpiyozni 0–20S temperaturada, havoning 
nisbiy namligi 70 – 75% bo‘lgan joylarda saqlanadi. Saqlash muddati 8 – 10 oy. 
Sarimsoqpiyoz oq va pushti rangda bo‘ladi. Piyoz bilan taqqoslaganda 
sarimsoqpiyoz o‘tkir ta’m va hidga ega, o‘zida namlik kamroq bo‘ladi. Uning 
tarkibida ko‘proq azot, ekstraktiv, mineral moddalar uchrashi va 2% efir moyi bor. 
Ishlab chiqarishda sarimsoqpiyoz tabiiy va konservalangan holda ishlatiladi. Piyoz 
tarkibida 0,012 – 0,060% efir moylari va V, V6, RR, foliy va pantoten
kislotalari mavjud. 
Sun’iy kolbasa qobiqlari – kolbasa qobiqlari, qobiq ichidagi mahsulotni 
turli ifloslanishlardan, mexanik zararlanishlardan, mikroorganizmlardan himoya 
qilishda va o‘ta qurib ketishdan himoya qiladigan material hisoblanadi. 
Sun’iy kolbasa qobiqlarini – tsellyulozali, oqsilli, qog‘ozli va sintetik 
materiallardan ishlab chiqariladi. Sun’iy qobiqlar hziga xos qulayliklarga ega: bir 
xil o‘lchamda bo‘lishi, uning avtomatizatsiya jarayonlariga to‘liq mos kelishi, 
issiqlik bilan ishlov berishda chidamliligi, saqlashda uzoq vaqt saqlanishi va 
bakteriyalarni ichiga o‘tkazmasligi. Hozirgi paytda sun’iy qobiqlar ikki turda 
ishlab chiqarilmoqda.
Pishirib dudlangan, yarim dudlangan va pishirilgan kolbasalar uchun 
mo‘ljallangan qobiqlar. Ularning o‘lchamlari diametri d – 45, 50, 55 va 65 mm 
yoki 45, 50, 55, 60, 65, 85 va 100 mm. Oqsilli qadoqlangan sun’iy qobiqlarni 
quruq va toza joylarda saqlash lozim. Xona harorati 250S dan oshmagan 
omborxonalarda, begona hidlar bo‘lmagan, quyosh nurlari tushmaydigan bo‘lishi 
kerak. 
Hozirgi paytda “belkozin” va “kutizin”, shuningdek poliamid plenkalardan 
ishlab chiqarilgan sun’iy qobiqlar ishlab chiqarilmoqda. “Belkozin” qobiqlari 

---

o‘zida yoqimli dudlangan hid tarqatib turishi bilan ajralib turadi. Qobiqlarni quruq 
va toza xonalarda harorat 16-250S, nisbiy namlik 65 – 75% ni tashkil qilgan 
joylarda 5 oygacha saqlash mumkin. Qadoqlash va bog‘lash materiallari – kolbasa 
mahsulotlarini va boshqa go‘sht mahsulotlarini qadoqlash uchun turli paketlar, 
salfetkalar, polimer plenkalar, pergament qog‘ozlardan foydalaniladi. Qadoqlangan 
go‘sht mahsulotlari alyumin, yog‘och, polimer yashiklarga joylashtiriladi. 
Polimer plenkalar – Bunday plenkalar yuqori bosim ostidagi polimerlardan 
ishlab chiqariladi. Polimer plenkalar turli o‘lchamda va qalinliklarda ishlab 
chiqariladi. Kolbasa mahsulotlari va go‘sht mahsulotlarini qadoqlash uchun 
qalinligi 0,02 – 0,03 mm dagi polietilen plenkalardan foydalaniladi. Uning rangi 
ochiq, hid va mazasiz, yuqori elastik xususiyatga ega, sovuqqa chidamli (- 700S) , 
kimyoviy modda va suvga chidamli ekanligiyu. Lekin asosiy kamchiliklari – 
mexanik chidamsizligi, havo o‘tkazmasligi, yog‘ mahsulotlariga chidamsizligi.