Mol go’shtini nimtalash suyaklarga ajratish
Uzunasiga ikkiga bo'lingan mol go'shtini nimtalash, bo'laklarga bo'lish,
suyaklardan ajratish, pay va paychoqlaridan tozalash kabi ketma-ket bajariladigan
jarayonlardan iborat. Go'shtni nimtalash va suyakdan ajratishdan maqsad, pazan-
dachilikda u yoki bu taom uchun ishlatishga mo'ljallangan go'shtni olishdan iborat.
Go'shtlar isib ketmasligi uchun harorati 10°C dan yuqori bo'lmagan
xonalarda nimtalanadi va suyakdan ajratiladi. Agar koixonaga mol go'shti
uzunasiga ikkiga bo'lingan nimta holida kelsa, old va son bo'laklarga ajratiladi.
Ajratish chizig'i molning oxirgi qovurg'a suyagi bilan 13 va 14-umurtqa suyagi
oralig'iga to'g'ri keladi. Bunda old qismiga hamma qovurg'a suyaklari o'tib, son
qismida peshnob go'shti, bel umurtqa suyaklari go'shti bilan ajraladi (7-rasm). Old
qismini bo'laklash natijasida qo'l, bo'yin, yelka-umurtqa bo'laklar kesib ajratiladi.
Qo'l bo'lagini ajratish uchun go'shtni ich qismi bilan stol ustiga qo'yiladi, chap qo'l
bilan go'shtni boldir suyagidan biroz ko'tarib o'z chegarasi bo'ylab to'sh, qovurg'a
usti go'shti kesiladi. So'ngra bo'yin umurtqasi bilan umurtqa suyagi birlashgan
yeridan suyagi chopihb bo'yin bo'lagi go'shti bilan kesib ajratiladi. Yelka umurtqa
suyagini bo'laklash uchun umurtqa suyagi ustidagi va qovurg'a suyagi ustidagi
go'shti chegarasi bo'ylab kesilib qovurg'a suyagi ko'ndalangiga chopiladi va katta
taliq qismi ajratiladi. To'sh kemirchak suyagi bilan qovurg'a suyaklari birlashgan
izi bo'yicha suyagi kesilib qovurg'a va to'sh bo'laklarga ajratiladi.
Suyaklarni ajratish — bu go'shtni suyaklardan shilib olishdir. Bu jarayon
diqqat bilan bajariladi. Suyaklarda go'sht qolmasligi, ajratib olingan go'sht
bo'laklarida chuqur kesilgan joylar bo'lmasligi kerak. Pichoq go'shtga 10
millimetrdan ortiq botirilmasligi kerak.
Go'shtlarni pay-paychoqlaridan tozalashda lahm go'sht ustidagi paylar,
kemirchak suyaklar, osilib turuvchi go'sht bo'laklari, go'sht ustidagi pardalari qattiq
bo'lsa shilib tashlanadi, ortiqcha yog'lari ajratiladi. Agar chetlarida ncrtekis
burdalari bo'lsa kesiladi. To'qimalar orasidagi biriashtimvchi yupqa pardalar va
ustki pardalari tozalanmaydi. Go'sht shaklini o'zgartirmashgi uchun (deforma-
tsiyalanmasligi uchun) uning pardalari tozalanadi.
Tozalangan go'shtdan porsiyalarga taqsimlangan yarim tayyor mahsulotlarni
tayywlash osonlashadi. 0o 7/ii suyaklardan ajratish uchun stol ustiga tashqi tomoni
bilan qo'yilib, kurak suyagi ustidagi go'shti tozalanib, yelka suyagi va kurak
suyagini birlashtiruvchi payi kesilib kurak suyagi ajratiladi. So'ng yelka suyagi
ustidagi go'shti uzunasiga kesiladi va suyagidan tozalanadi, bilak suyagi bilan
birlashgan yeridan paylari kesib, yelka suyagi ajratib olinadi. Ajratilgan go'sht
ikkiga — yelka go'shti va yelka orti go'shtiga ajratiladi.
Bo'yinni suyakdan ajratish uchun bo'yin umurtqa suyagi izi bo'yicha
ingichka pichoq yordamida kesib go'shtidan ajratiladi. Qalin taliq bo'lagini
suyaklardan ajratish uchun umurtqa suyagi turtib chiqqan yeridan taqab umurtqa
suyagi tomoniga qarab chuqur kesiladi, so'ng qovuig'a suyagi usti bo'ylab shu
usulda suyaklari ajratilib qalin tahq go'shti olinadi. Qovurg'a bo'lagini suyaklardan
ajratish uchun stol ustiga tashqi qismi bilan qo'yilib har bir qovurg'a suyagi izi
bo'yicha suyakka taqalgan holda kesib qovuig'a suyagi shilib olinib lahm qovuig'a
go'shti hosil qilinadi. To'sh bo'lagini suyaklardan ajratish uchun stol ustiga qo'yib
ich tomonidan to'sh kemirchak suyagi, so'ng to'sh suyagi o'z ichi bo'yicha kesib
ajratib olinadi.
Mol go'shti oldi bo'lagini bo'laklarga bo'lib, suyaklarni ajratish natijasida
bo'yin bo'lagi, qo'lning yelka va yelka orqa bo'lagi, qalin taliq bo'lagi, qovurg'aning
qo'l osti va qovurg'a bo'laklari, to'sh bo'laklari go'shtiga, shuningdek, bo'yin,
umurtqa, qovurg'a, kurak, yelka, bilak, boldir suyaklariga ega bo'linadi.
Mol go'shtining orqa qismini boiaklash. Agar mol go'-shti orqa qismi pushti
mag'zi bilan kelsa umurtqa suyagiga taqab ingichka pichoq bilan kesib ajratiladi.
Shundan so'ng bel umurtqasi oxirgi bo'g'ini va tos suyagi birlashgan yeridan
chopiladi, peshnob go'shti bo'ylab kesilib, bel bo'lagi va son bo'lagiga ajratiladi.
Bel bo'lagini suyaklardan ajratish uchun bel umurtqa suyagi o'simtasi uchi bo'ylab
go'shti kesilib qovurg'a, peshnob go'shti ajratilgandan so'ng, bel umurtqa suyagi izi
bo'yicha suyagi go'shtidan ajratiladi va natijada kichik taliq go'shtiga ega bo'linadi.
Bel suyakdan ajratilgandan so'ng kichik taliq, qovurg'a, peshnob bo'lak go'shtlari
hosil bo'ladi. Son bo 'lagini suyakdan ajratishda dum o'simta suyagi ajratilgach,
bo'ksa suyagi bo'ylab go'shti kesihb suyagi olinadi. Sonning ichki qismi izi
bo'yicha tashqi qismi ilik suyagi bo'yicha sondan ajratiladi. Son suyagiga
birlashgan sonning yuqori va yon qismlari qoladi. Ular ham suyakka taqab tozalab
olingandan so'ng tizza to'piq suyagi ajratilib, boldir suyagi paylari kesilsa, boldir
suyagi go'shti bilan qoladi. Bu suyak o'z go'shtidan ajratiladi. Bo'laklarga ajratilgan
go'shtdagi mayda osilib qolgan va ingichkalashgan go'sht bo'laklari, paylari,
ortiqcha yog'lari, bezlari kesib olinadi.
Mol go'shti orqa qismini bo'laklab suyaklardan ajratish natijasida
pushtimag'iz, yupqa taliq qismi, qovurg'a, peshnob, sonning yuqori, yon, tashqi va
ichki qismlari, boldir, bel-umurtqa, dum o'simta, tos, son, ilik, tizza suyaklari hosil
bo'ladi. Go'shtga ishlov berish natijasida I darajadagi molda umumiy vaznga
nisbatan 26,5% gacha, II darajadagi molda 29,5% gacha yo'qotish bo'ladi.
Go'shtlarni navlarga ajratish va pazandachilikda ishlatish. Go'shtlarni pay
pardalari, osilgan ingichka bo'laklaridan tozalangandan so'ng, ular tarkibidagi
birlashtiruvchi to'qimalaiga qarab pazandachilikda ishlatish uchun navlarga
ajratiladi. Bunda go'sht to'qimalarini issiqlik ta'sirida yumshoq holga kelishi
hisobga olinadi. Birlashtiruvchi to'qimalari ko'proq bo'lgan go'sht dimlab yoki
qaynatib pishirishga, to'qimalari kam bo'lganlari esa qovurishga ishlatiladi.
Pushtimag'iz — juda mayin to'qimah go'sht bo'lib, uni butun, porsiyalarga
bo'Ub yoki mayda bo'laklab kesib, qovurish uchun ishlatiladi. Katta va kichik taliq
— yirik bo'lak holida, porsiyalangan bo'lakka bo'linib, sof yoki urvoqqa belanib,
mayda bo'laklab kesihb qovurish uchun ishlatiladi.
Sonning yuqori va ichki qismi — yirik porsiyaga bo'linib dimlab pishiriladi,
urvoqqa belanib va mayda bo'laklarga kesihb qovurib ishlatiladi. Sonning tashqi va
yon qismi qaynatib pishirish, yirik bo'lak holida porsiyaga bo'lib yoki mayda
bo'laklarga bo'linib dimlab pishirish ucham ishlatiladi.
Qo'l, qo(l ostiy to'sh, qovurg'a go'sht bo'laklari' (I dai^jadagi go'sht) mayda
bo'laklarga kesihb, dimlab va qaynatib pishiriladi. Bo’yin mayda chiqhdi
shtlaripeshnob qovurg'a (II darajadagi go'sht) tarkibida 80% ga yaqin
biitaartiruvchi to'qimalari bo'lgani sababli, ulardan qiymali taom yoki qiymali
yaritfitayyor mahsulot tayyorlashda ishlatiladi. I-kurak (oldingi oyoq); II-bo'yin
qismi; III-TV-to'sh qismi; V-son qismi. yeiidan ikki yoqlama chopilib, umurtqa
suyagi ajratib olinadi. To'sh qismi uzunasiga chopib ikkiga bo'linadi va ikkita
bo'lak hosil qilinadi. Bir bo'lagi to'nkaga tashqi tomoni bilan qo'yilib qovurg'a
suyagini umurtqa suyagidan ajralgan qismidan 8 sm qoldirilib, har bir qovurg'a
suyagi chopiladi. Go'shti kesilib, to'sh bo'lagi va biqin bo'lagi ajratiladi.
Bo'yin bo'lagidan go'shtini ajratish uchun uzunasiga ingichka pichoq yordamida
bo'yin umurtqa suyagi izi bo'yicha go'shti kesilib, butun holda ajratiladi. Qo'l
bo'lagi xuddi mol go'shti qo'l bo'lagini suyakdan ajratishga o'xshash olib boriladi.
Go'shtni tozalashda paylari va dag'al birlashtiruvchi to'qimalari ohb tashlanadi.
Tashqi go'sht pardalari ajratilmaydi. To'sh bo'lagi suyakdan tozalanmaydi. Biqin
go'shti chetidagi pay ajratilsa, to'shning etak qismidagi peshnob go'shti kesib
olinsa, yetarli darajada tozalangan hisoblanadi.
Orqa qismini boiaklash va suyakdan ajratish. Son bo'lagi tos suyagi va
umurtqa suyagi bUan birlashgan yerlaridan chopihb ikkiga ajratiladi. Buning
natijasida ikkita son bo'lagi hosil bo'ladi. Agar son bo'laklari 5 kg ga yetmasa, faqat
tos suyagi ajratilib, qolgan suyaklari ajratilmay ishlatiladi, bunda bu go'sht
butunligicha qovurish uchun ishlatilishi mumkin.
Son bo'lagi katta holda bo'lsa, xuddi mol go'shti son bo'lagiga o'xshash
go'shtning pardah izlari bo'yicha suyaklardan ajratib, 4 bo'lakka bo'linadi.
Go’shtlarning orasida
Do'stlaringiz bilan baham: |