qiyinchiliklar tug‗diradi. O‗zgargan gossipol hosilalari jadal spektor yutish
xususiyatiga ega. Ular kislota xarakterli funksional gumularga ega bo‘lmagani
uchun, hatto, konsentrlangan ishqor bilan ham reaksiyaga kirishmaydi. Paxta
rafinatsiyalangan paxta moyining rangi doimiy 35 sariq birlikdagi qizil birlik bilan
baholanadi; bu ko'rsatkichga muvofiq moy navlarga ajratiladi: oliy nav - 7, birinchi
nav - 10, ikkinchi nav - 16. Shu sababli, paxta moyi rafinatsiyasi nafaqat erkin yog‗
kislotalarini yo'qotish, balki gossipolni ham yo'qotishga xizmat qiladi. Agar I va II
navli yaxshi urug'lardan olingan moy bo‘lsa, unda o'zgargan gossipol kam bo‘ladi
va uni rafinatsiyalash odatdagi ishqoriy qayta ishlash bilan amalga oshirilishi
mumkin. IV va quyi navli urug'lar qayta ishlanganda, olingan moy kislota soni
yuqori va tarkibidagi o'zgargan gossipol hosilalari hisobidan rangi to'q bo'ladi.
Bunday moylarni rangini bir marta ishqoriy neytrallash bilan pasaytirib bo'lmaydi.
Shu sababli, past navli paxta chigitidan arzon, tiniq moylar olish maqsadida
rafinatsiyalashning yangi usullarini topish ishlari to'xtatilgani yo‗q. Paxta moyini
O’lch. varaq
Hujjat№
Imzo
sana
Sahifa
13
ТКТИ-2018-39-14AB
antranilat kislotasi bilan qayta ishlanganda, antranil kislota gossipol va uning
hosilalari, masalan, gossifosfatidlar bilan reaksiyaga kirishadi. Natijada moyda
yomon eriydigan mahsulotlar hosil bo‘ladi.
Filtrlashdan so'ng olingan cho'kma va yog'sizlangan mahsulot antranilat gossipol
deb ataladi.
Antranilat kislotasi yordamida moydan yoki misselladan 90% gacha
gossipol va uning hosilalarini ajratib olish mumkin. Antranilat gossipol qoldig'i va
reaksiyaga kirishmay qolgan atranil kislotasi moyni ishqor bilan neytrallash orqali
yo'qotiladi. Hisoblanganiga ko'ra ishlatiladigan atranil kislotasi miqdori har 1%
gossipol uchun 0,53% ga teng. Antranilat kislotasi bilan gossipol yo'qotilgandan
keyin moyning rangi
taxminan 2 barobar, gossipol miqdori 5—10 barobar, moyning kislota soni 0,5—
lmg KON ga va fosfatidlar miqdori 3—6 barobar kamayadi. Rafinatsiya
qilinmagan paxta yog‘da 0,1 dan 2 % gacha gossipol va uning birikmalari mavjud,
u yog'ning rangini xiralashtiradi. Gossipol natriy bilan reaksiyaga kirishib,
gossipolat natriyni hosil qiladi.
U suvda erib, osonlik bilan yog'dan ajraladi. Gossipolning o'zgarishidan hosil
bo'lgan mahsulotlar sovunning (soapstok) absorbsiyasi hisobiga ajraladi. V.P.
Rjexin paxta yog'idan gossipolni ajratish usulini ishlab chiqqan. Bu usulda asosan
paxta yog'i antranil kislotasi bilan ishlanib, yog'da erimaydigan antranilat gossipol
hosil bo‘ladi. Agar yog'da gossipol miqdori 0,5 % dan oshsa, antranilat kislotasi
bilan ishlanadi. Bu jarayonni yog'da va missellada bajarish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: