Oziq ovqat mahsulotlari texnologiyasi

Rafinatsiya  qilish usullari.  Yog'ning  tarkibi, sifati  va  qo'llanilishiga  qarab 

turli  rafinatsiya  usullari  ishlatiladi.  Asosiy  jarayonlarning  xarakteri  va  rafinatsiya 

jarayoniga reagentlar ta‘siriga qarab, ular 3 guruhga bo‘linadi: 

1.  Gidromehanik (fizikaviy). 

2.  Fizik-kimyoviy (kimyoviy). 

3.  Massa almashuvchi (fizik-kimyoviy). 

Rafinatsiya usullari tasnifi 

Jarayonlar 

Rafinatsiya usullari 

Asosiy maqsad 

Gidromehanik 

Tindirish, 

Sentrafugalash, 

Filtrlash 

Suspenziyalarni 

yoki 

aralashmaydigan 

suyuqliklarni ajratish 

Fizik-kimyoviy 

Gidratlash 

Fosfatidlar va boshqa gidrofill 

moddalarni ajratish 

Muzlatish 

Yuqori 

haroratda 

eruvchi 

moddalarni ajratish 

Neytrallash 

Erkin 

yog' 

kislotalarini 

yo'qotish 

Yuvish 

Sovun  va  suvda  eruvchi 

moddalardan tozalash 

Quritish 

Namligini chiqarib yuborish 

Massa almashuvchi 

Oqartirish 

Rang 

beruvchi 

moddalar, 

pigmentlar 

hamda 

sovun 

qoldiqlarini yo'qotish 

Dezodaratsiya 

Hid 

beruvchi 

moddalarni 

yo'qotish 

 

---

 

O’lch.  varaq 

Hujjat№ 

Imzo 

sana 

Sahifa 

11 

ТКТИ-2018-39-14AB 

 

Biroq,  yuqorida  berilgan  rafinatsiya  usullarining  sinflanishi  shartlidir.  Hamma 

aralashmalami  bitta  usul  yordamida  yo‗qotish  mumkin  emas.  Shuning  uchun 

amalda  bitta  texnologik  sxemaga  birlashuvchi  bir  nechta  usullar  qo‘llaniladi. 

Masalan,  oziq-ovqat  uchun  ishlatiladigan  yog‗larni  rafinatsiyalash  jarayoniga: 

cho‗ktirish  –  filtrlash  –  gidratatsiyalash  -  ishqorli  rafinatsiya  –  tindirish  – 

sentrifugalash – oqlash - dezodoratsiya usullari kiradi.  

Ishqorli  rafinatsiya.  O‗simlik  yog‘larida  ma‘lum  miqdorda  erkin  yog‗ 

kislotalari  bo‘ladi,  bular  yog‗ning  sifatiga  bog‘liq.  Erkin  yog'  kislotalarining 

bo‘lishi  yog‗  sifatini  yomonlashtiradi,  ozuqaviy  qiymatini  kamaytiradi.  Yuqori 

haroratda erkin yog‗ kislotalari apparatlarning korroziyalanishiga olib keladi. Oziq-

ovqat  uchun  ishlatiladigan  yog'larning  kislota  soni  0,2-0,3  mg  KON  dan 

oshmasligi  kerak.  Bundan  esa  erkin  yog‗  kislotalarini  yo‗qotish  zarurligi  kelib 

chiqadi. Sanoatda quyidagi usullar bilan yog‗ kislotalari yo‗qotiladi: 

1.  Erkin yog‗ kislotalarini ishqor bilan neytrallash (ishqorli rafinatsiya). 

2.  Yuqori  haroratda  va  vakuum  ostida  erkin  yog‗  kislotalarini  yo'qotish 

(distillatsiyali rafinatsiya) 

3.  Erkin  yog‘  kislotalarini  yog‘dan  selektiv  erituvchilar  yordamida 

ajratib olish(ekstraksiyali rafinatsiya) 

  

Sanoatda asosan, ishqorli rafinatsiya va oxirgi yillarda distillatsiyali 

rafinatsiya  ko'proq  ishlatilmoqda.  Selektiv  erituvchilar  yordamida  rafinatsiyalash 

hali amaliy jihatdan yog '-moy korxonalarida ishlatilgani yo'q . Ishqorli rafinatsiya 

-  keng  tarqalgan  usul  hisoblanadi.  Bu  usulda  yog'  kislotalarining  yog'da 

erimaydigan tuzi, ya‘ni sovun hosil bo'ladi. Sovunning suvli eritmasi katta zichlik 

hisobiga yog'dan ajraladi. Ajralgan sovunli massa soapstok deyiladi.