O’zgaruvchanliк qonuniyatlari

5.Modifikasion (fenotipik) o’zgaruvchanlik.

Modifikasion o’zgaruvchanlik irsiyatga bog’liq. Lekin organizmning rivojlanishida tashqi sharoit vujudga keltirgan o’zgarishlar genotipni o’zgartirmaydi va uning reaksiya normasidan tashqariga chiqmaydi. Genotipning reaksiya normasi organizm o’zgarishi jarayonida namoyon bo’ladi. Masalan, navlarga baho berishda ularning genotip bo’yicha reaksiya normasi ularni qulay va noqulay tashqi sharoitda parvarish qilish bilan o’rganiladi.Bunda navlarning reaksiya normasi katta va kichik bo’lishi mumkin. Reaksiya normasi orqali navlarning (shu jumladan hayvon zotlarining) qanday tuproq-iqlim sharoitiga moslana olishi aniqlanadi.

Tashqi muhit sharoiti qulay bo’lganda yuqori hosil beradigan, noqulay bo’lganda hosili uncha kamaymaydigan navlar juda katta amaliy ahamiyatga ega. Masalan, bug’doyning Bezostaya-1 navi sug’oriladigan erlarda juda yuqori hosil beradi, qurg’oqchilik sharoitida esa hosili uncha kamaymaydi. Shuning uchun ham o’simlik navlari va hayvon zotlarining qaysi belgilari katta, qaysi belgilari kichik reaksiya normasiga ega bo’lishini bilish qishloq xo’jaligi uchun muhim ahamiyaga ega.


Xulosa

Genetika seleksiyaning nazariy asosi bo‘lib, seleksiya ham o‘z nazariy asosi va tekshirish usullariga ega. Seleksiya lotincha «tanlash» degan ma’noga ega. U faqat tanlash bilan cheklanmasdan mavjud zot va navlarning hosildorligini oshirish va yangilarini chiqarish bilan ham shug‘ullanadi.

Ch.Darvinning: «Tabiiy tanlash yo‘li bilan turlarning kelib chiqishi, ya’ni yashash uchun kurashga moslashgan zotlarning saqlanib qolishi», «Xonakilashtirish ta’sirida hayvon va o‘simliklarning o‘zgarishi» asarlari seleksiyaning fan sifatida formalanishiga sabab bo‘ldi. Darvin o‘simlik va hayvonlarning uch xil:
- tabiiiy tanlash - atrof muxit ta’sirida insonning ishtirokisiz sodir bo‘ladi. Har qanday tashqi sharoitga moslashganlari yashab qoladi. Organik olamning evolyutsiyasi natijasida hosil bo‘lgan nav va zotlarning hammasi inson uchun foydali bo‘lavermaydi. Tabiiy tanlash uzoq vaqt davom etadi.
- ongsiz tanlash - inson tomonidan amalga oshiriladi. Bu seleksiyaning dastlabki formaidir. Ongsiz ravishda yaxshi organizmlarini qoldirib, yomonlarini tugatgan. Aslida bu ham ongli ish bo‘lib, ma’lum maqsad ta’sirida bo‘lgan. metodik, ya’ni sistematik tanlashning asosiy maqsadi eng yaxshi belgilarning yuzaga chiqarish uchun bajariladi.