O’zgaruvchan miqdorlarni o’lchash, taqqoslash va grafiklar yordamida tahlil etish

doimiy, yoki matematik doimiy yaxshi va aniq aniqlangan raqam yoki boshqa matematik ob'ekt, masalan, 0, 1, π va hisobga olish elementi a guruh.
Asosiy maqola: Bog'liq va mustaqil o'zgaruvchilar
Yilda hisob-kitob va uning qo'llanilishi fizika va boshqa fanlar, masalan, o'zgaruvchini ko'rib chiqish odatiy holdir y, mumkin bo'lgan qiymatlari boshqa o'zgaruvchining qiymatiga bog'liq, deylik x. Matematik ma'noda qaram o'zgaruvchan y a qiymatini ifodalaydi funktsiya ning x. Formulalarni soddalashtirish uchun ko'pincha bog'liq bo'lgan o'zgaruvchiga bir xil belgidan foydalanish foydalidir y va funktsiyalarni xaritalash x ustiga y. Masalan, fizik tizimning holati, kabi o'lchanadigan miqdorlarga bog'liq bosim, harorat, fazoviy pozitsiya, ..., va bu miqdorlarning barchasi tizim rivojlanganda o'zgaradi, ya'ni ular vaqt funktsiyasi. Tizimni tavsiflovchi formulalarda bu miqdorlar vaqtga bog'liq bo'lgan o'zgaruvchilar bilan ifodalanadi va shu bilan bevosita vaqt funktsiyalari sifatida qaraladi.
Shuning uchun formulada a qaram o'zgaruvchi bilvosita boshqa (yoki boshqa bir nechta) o'zgaruvchilarning funktsiyasi bo'lgan o'zgaruvchidir. An mustaqil o'zgaruvchi qaram bo'lmagan o'zgaruvchidir.^[7]
O'zgaruvchining qaram yoki mustaqil bo'lish xususiyati ko'pincha nuqtai nazarga bog'liq va ichki emas. Masalan, notatsiyada f(x, y, z), uchta o'zgaruvchining barchasi mustaqil bo'lishi mumkin va yozuv uchta o'zgaruvchining funktsiyasini anglatadi. Boshqa tomondan, agar y va z bog'liq x (bor qaram o'zgaruvchilar) u holda nota bitta funksiyani ifodalaydi mustaqil o'zgaruvchi x.^[8]
Misollar
Agar kimdir funktsiyani aniqlasa f dan haqiqiy raqamlar tomonidan haqiqiy sonlarga
keyin x ning o'zgaruvchisi dalil har qanday haqiqiy son bo'lishi mumkin bo'lgan aniqlanadigan funktsiya. Shaxsiyatda
o'zgaruvchi men 1, 2, ..., butun sonlarning har birini o'z navbatida belgilaydigan yig'indisi o'zgaruvchisi. n (u ham deyiladi indeks chunki uning o'zgarishi diskret qiymatlar to'plami ustida) while n parametrdir (formulada farq qilmaydi).
Nazariyasida polinomlar, 2 darajali polinom odatda quyidagicha belgilanadi bolta² + bx + v, qayerda a, b va v deyiladi koeffitsientlar (ular aniqlangan deb hisoblanadi, ya'ni ko'rib chiqilayotgan muammoning parametrlari) while x o'zgaruvchan deb nomlanadi. Ushbu polinomni uning uchun o'rganayotganda polinom funktsiyasi bu x funktsiya argumentini anglatadi. Polinomni o'zi ob'ekt sifatida o'rganayotganda, x noaniq deb qabul qilinadi va ko'pincha ushbu maqomni ko'rsatish uchun katta harf bilan yoziladi.

Matematikada o'zgaruvchilar odatda bitta harf bilan belgilanadi. Biroq, ushbu maktubdan keyin bo'lgani kabi, tez-tez subscript kuzatiladi x₂va bu pastki satr raqam bo'lishi mumkin, boshqa o'zgaruvchi (x_men), so'z yoki so'zning qisqartmasi (x_yilda va x_chiqib) va hatto a matematik ifoda. Ta'siri ostida Kompyuter fanlari, sof matematikada bir nechta harf va raqamlardan tashkil topgan ba'zi bir o'zgaruvchan nomlar uchrashishi mumkin.

17-asr frantsuz faylasufi va matematikasiga ergashib, Rene Dekart, alifbo boshidagi harflar, masalan. a, b, v odatda ma'lum qiymatlar va parametrlar uchun ishlatiladi va alifbo oxirida harflar, masalan. x, y, zva t odatda noma'lum va funktsiyalarning o'zgaruvchilari uchun ishlatiladi.^[9] Bosib chiqarilgan matematika, normada o'zgaruvchilar va konstantalar o'rnatiladi kursiv shrift.^[10]
Masalan, umumiy kvadratik funktsiya shartli ravishda quyidagicha yoziladi:
qayerda a, b va v parametrlardir (doimiylar deb ham ataladi, chunki ular doimiy funktsiyalar), esa x funktsiyaning o'zgaruvchisidir. Ushbu funktsiyani belgilashning aniq usuli bu
funktsiyasi-argument holatini qiladi x aniq va shu bilan doimiy holati a, b va v. Beri v ning doimiy funktsiyasi bo'lgan atamada uchraydi x, deyiladi doimiy muddat.^[11]:18
Matematikaning o'ziga xos tarmoqlari va ilovalari odatda o'ziga xos xususiyatlarga ega nomlash konvensiyalari o'zgaruvchilar uchun. O'xshash rollar yoki ma'nolarga ega o'zgaruvchilarga ko'pincha ketma-ket harflar beriladi. Masalan, 3D formatidagi uchta o'q koordinata maydoni shartli ravishda deyiladi x, yva z. Fizikada o'zgaruvchilar nomlari asosan tomonidan belgilanadi jismoniy miqdor Ular ta'rif berishadi, ammo turli xil nomlash konventsiyalari mavjud ehtimollik va statistika foydalanishdir X, Y, Z nomlari uchun tasodifiy o'zgaruvchilar, saqlash x, y, z mos keladigan haqiqiy qiymatlarni ifodalaydigan o'zgaruvchilar uchun.
Boshqa ko'plab notatsion qo'llanmalar mavjud. Odatda, xuddi shunday rol o'ynaydigan o'zgaruvchilar ketma-ket harflar yoki har xil harflar bilan bir xil harf bilan ifodalanadi pastki yozuv. Quyida eng keng tarqalgan qo'llanmalar mavjud.

Qisqа хulosаlаr

Iqtisodiy jаrаyonlаrni o`rgаnish vа tаhlil qilish mikro vа mаkro dаrаjаdа аmаlgа oshirilаdi. ―Mikroiqtisodiyot‖ rеsurslаr chеklаngаn shаroitdа chеksiz ehtiyojlаrni mаksimаl qondirish yo`lidа аniq induviduаl sub′еktlаrning iqtisodiy hаtti-hаrаkаtlаri vа qаrorlаr qаbul qilish jаrаyonini o`rgаnish bilаn shug`ullаnаdi. Induviduаl iqtisodiy sub′еktlаr dеgаndа firmаlаr, uy хo`jаliklаri, tаrmoqlаr vа bozorlаrni tushunаmiz.

Iqtisodchilаr аvvаlo mа′lum iqtisodiy muаmmogа tааlluqli dаlillаrni аniqlаsh vа to`plаshdаn ish boshlаydilаr. Bu jаrаyonni bа′zаn tаvsiflovchi yoki empеrik iqtisodiy fаn dеb аtаshаdi. Iqtisodiy tаdqiqot аyrim dаlillаrdаn nаzаriyagа qаrаb hаrаkаt qilgаndа induksiya usulini, аksinchа nаzаriyadаn аyrim dаlillаrgа qаrаb hаrаkаt qilgаndа esа dеduksiya usulini ifodа qilаdi.

Tаhlil (аnаliz) usulidа jаrаyonlаr mаydа bo`lаklаrgа, аlohidа-аlohidа dаlillаrgа аjrаtib o`rgаnilsа, sintеz usulidа аyrim dаlillаrni birlаshtirish, o`zаro bog`liqlikdа o`rgаnish orqаli umumlаshtirilаdi vа yakuniy хulosа chiqаrilаdi.

Pozitiv yoki diskriptiv tаhlil iqtisodiy fаoliyatning ob′еktiv holаtini yoki iqtisodiy hаtti-hаrаkаtlаrning ilmiy tаlqinini ifodаlаydi. U sub′еktiv bаholovchi mushohаdаlаrdаn yiroq bo`lib, tаnlаb olingаn vа nаzаriya dаrаjаsigа еtgаn fаktlаr bilаn ish ko`rаdi. Normаtiv tаhlil esа sub′еktiv yoki аlohidа shахslаrning bаho bеruvchi mushohаdаlаrigа tаyangаn holdа iqtisodiy hаtti-hаrаkаtlаr rеtsеptini tаklif etаdi.

21
Iqtisodiy modеl – iqtisodiy jаrаyon yoki hodisаlаrning formаllаshtirilgаn tаsnifi bo`lib, uning tаrkibi tаdqiqot mаqsаdidаn kеlib chiquvchi ob′еktiv yoki sub′еktiv хususiyatlаrgа bog`liq holdа shаkllаntirilаdi.

Аsosiy аdаbiyotlаr ro`yхаti

1. 
   Campbell R. McConnel, Stanley L. Brue, Sean M. Flynn. Microeconomics: Principles, Problems and Policies. -19 th ed. – New York. The McGraw-Hill Companies, Inc., 2015. P. 604.
   

2. Аддреу ас-Колелл и др. икроэкономическая теория.

Учебник. – .: Дело и Сервис, 2016. - 630 стр.

3. Тарануха .В. икроэкономика. Учебник. – .: Дело и

Сервис, 2011. - 580 стр.

4. 
   Пиндайк Р., Рубинфильд Д. икрэкономика. / Пер. с англ. –
   

СПб.: Питер, 2011. - с. 608.

5. Нуриев Р. . Курс микроэкономики: учебник/ 2-е изд. – .:

Норма, 2012. - с. 576.

6. 
   Sаlimov B.T., Muхitdinovа U.S., Mustаfаkulov Sh.I., Sаlimov B.B. Mikroiqtisodiyot. Dаrslik. – T.: TDIU, 2005. - 230 b.