O`zgarmas tok zanjirlarida bajariladigan



Download 0,84 Mb.
bet2/10
Sana28.02.2022
Hajmi0,84 Mb.
#474164
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
tajriba Salim aka

U1 , U 2 ,U 3 , U-kuchlanishlar voltmetr yordamida o`lchanadi.
Hisobiy qarshilik quyidagi ifodadan aniqlanadi:

Bu miqdor tajribadan olingan RUM bilan solishtirib ko`riladi.

  1. Turli tajribalardan olingan R1, R2, R3 qarshiliklarning bir xil emasligiga e'tibor berilsin. Bunga turli ulash sxemalarida cho`g`lanish spiralidan o`tayotgan toklar kattaligining teng emasligi sabab bo`ladi.

O`tkazgichdan o`tgan tok, kattaligi jihatidan shu tok kuchiga proportsional bo`lgan issiqlik ajratib chiqaradi (Joul-Lens qonuni). Bu issiqlik o`tkazgichning temperaturasini, binobarin uning qarshiligini ham oshiradi.
Qaysi cho`g`lanish lampasi spiralidan katta tok o`tsa, usha spiralning qarshiligi katta bo`ladi.

3. Ishni bajarish tartibi.





  1. 1.1-rasmdagi sxema yig`iladi .

  2. L1, L2, L3 lampalarni navbati bilan bittadan ulab, ampermetr va voltmetrning ko`rsatishlari 1.1-jadvalga yozib olinadi.

  3. Uchta lampani parallel ulab, ampermetr va voltmetr ko`rsatkichlari 1.2-jadvalga yozib olinadi.

  4. 1.2- rasmdagi sxema yig`iladi.

  5. Voltmetr bilan har bir lampadagi va butun tarmoqdagi kuchlanish o`lchanadi. Voltmetr va ampermetrning ko`rsatishlari 1.3-jadvalga yozib olinadi.

  6. 1.3-rasmdagi sxema yig`iladi.

  7. Voltmetr yordamida har bir lampadagi va butun tarmoqdagi kuchlanish o`lchanadi. Voltmetrning shuningdek ampermetrning ko`rsatishlari 1.4-jadvalga yozib olinadi.

  8. Har bir lampaning qarshiligi, shuningdek,1,4,6–bo`limlardagi sxemalar uchun umumiy va hisobiy qarshiliklarni hisoblash natijalari 1,2,3,4–jadvallarga yozib olinadi.

1.1–jadval

Lampalar


O’lchashlar

Hisoblashlar

I

U

R

L 1










L 2










L 3












1.2– jadval

O’lchashlar

Hisoblashlar

U

I

R ум

R х













1.3– jadval

O’lchashlar

Hisoblashlar

I

U

U1

U2

U3

R1

R2

R3

Rum

RХ

а

v

v

v

v

om

оm

оm

оm

Оm































1.4– jadval

O’lchashlar

Hisoblashlar

U


U1

U2

U3

I1

I2

I3

R1

R2

R3

Rum

RХ

v


v

v

v

а

а

a

оm

оm

оm

оm

om



































4. Tekshiruv savollari.
1. Parallel ulangan uchta lampaning umumiy ekvivalent qarshiligi
ampermetr va voltmetr usuli bo`yicha qanday aniqlanadi?

  1. Parallel ulashda hisobiy qarshilik qanday aniqlanadi?

  2. Kirxgofning birinchi qonuni qanday ifodalanadi?

  3. Kirxgofning ikkinchi qonuni qanday ifodalanadi?

  4. Ketma-ket ulashda hisobiy qarshilik qanday aniqlanadi?

  5. Aralash ulashda hisobiy qarshilik qanday aniqlanadi?

2- TAJRIBA ISHI.
BIR NECHTA E.YU.K.LI ELEKTR ZANJIRLARINI TEKSHIRISH.

1. Ishdan ko`zda tutilgan maqsad.


a) Bir nechta EYUKli elektr zanjirlarini tajribada tekshirish va ularning hisoblashni o`rganish.


b) Potentsial diagramma qurishni o`rganish.
v) Tajribada ustma-ustlash usulida toklarni hisoblashni tekshirish.

2. Nazariy qism.


Elektr zanjirlari tarmoqlanmagan va tarmoqlangan zanjirlarga bo`linadi. 3.1.a-rasmda oddiy tarmoqlanmagan elektr zanjiri tasvirlangan sxemani hamma elementlaridan bir xil tok oqadi, chunki bu elementlar ketma-ket ulangan.




Oddiy tarmoqlangan elektr zanjiri 2.1. b-rasmda ko`rsatilgan. Bu sxema ikki tugun va uchta tarmoqdan iborat. Sxemaning har bir tarmogida o`zining toki oqadi. Bunday sxemalarda toklarni va potentsiallarni hisoblash Om va Kirxgof qonunlariga asoslangan holda bajariladi. Potentsial diagramma deganda, yopiq kontur yoki zanjirni ma'lum bir qismi bo`ylab potentsialning taqsimlanish grafigi tushuniladi. Grafikning absissa o`qiga zanjir ketma-ket qismlarining ketma-ketligi tartibi bo`yicha qarshiligi quyiladi va shu tartibda ordinata o`qiga zanjir nuqtalarining potentsiallari quyiladi.


Potentsialni aniqlash uchun odatda nuqtaning potentsiali nol deb olinadi (shu nuqta yerga ulangan deb faraz qilinadi).
Ustma-ustlash usulida chiziqli elektr zanjirini hisoblashda quyidagicha foydalaniladi:
Oldin bitta EYUK hosil qiladigan tarmoqlardagi toklar alohida hisoblanadi, keyin esa har bir EYUK hosil qiladigan xususiy toklar hisoblanadi. Qoldirilgan EYUKdan boshqa EYUKlarni ichki qarshiligi sxemada qoldirilib (qisqa tutashtirilib) o`zlari sxemadan uzoqlashtiriladi. Tarmoqlardagi haqiqiy toklar alohida topilgan xususiy toklarni algebraik qo`shish orqali aniqlanadi.
3. Tajriba ishini bajarish tartibi.

3.1. Bir nechta EYUKli tarmoqlanmagan zanjirni o`rganish. 2.2-rasmda tasvirlangan elektr sxemasi yig’iladi.


Oldin ampermetr va voltmetrlar usullari orqali reostatlarni surgichini ixtiyoriy holatida kuchlanish va toklar o`lchanadi. Har bir EYUKning kattaligini ham o`lchash zarur. EYUK manbalari mos ulangan holda o`lchashlar bajariladi va bitta EYUK sxemadan uzoqlashtirilgan holda o`lchashlar bajariladi va 2.1-jadvalga yoziladi. Olingan o`lchashlar asosida toklarning hisobiy qiymatlari topiladi va tajriba natijalari bilan solishtiriladi, xatoliklar baholanadi.


Hisoblash va tajriba natijalariga tayanib quyidagi xulosalar chiqariladi:
-tajriba va hisoblashlar natijalarini bir-biridan farq qilish sabablari;
-tarmoqlanmagan zanjirga berilgan EYUK bilan alohida EYUKlarning kattaligini va yo`nalishi orasidagi munosabatlar;
-zanjirdagi EYUKlarning yigindisi bilan zanjir qismlari kuchlanishlar tushuvlarining orasidagi munosabatlar.

Potentsial diagramma qurish.


3.1-punktdagi hisoblash natijalaridan foydalanib va 2.2-rasmdagi elektr zanjiri uchun EYUK manbalarining ichki qarshiliklarini hisobga olmasdan sxemadagi barcha nuqtalarning potentsiallari hisoblansin.


Elektr zanjirining barcha nuqtalarini potentsiallari voltmetr yordamida o`lchansin va hisoblash natijalari bilan solishtirilsin. Tajriba va hisoblash natijalari jalvallarda ko`rsatilsin. Ikkala kuzatish bo`yicha potentsial diagramma qurilsin va potentsial diagrammaning amaliy ahamiyati bo`yicha xulosa chiqarilsin.
2.1-jadval

O’lchashlar

Т






























А

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

V

1











































2











































3













































2.2-jadval

Hisoblashlar

Т




























Оm

Оm

Оm

Оm

V

V

V

V

V

V

V

V

V

1








































2








































3








































2.2. Ustma-ustlash usuliga asoslanib bir nechta EYUK li tarmoqlangan elektr zanjirlarini tajribada tekshirish.
2.3-rasmda tasvirlangan elektr sxemasi yigilsin.
Asboblarning ko`rsatishi asosida barcha tarmoqlardagi toklar aniqlansin. Elektr zanjirida E1 EYUK hosil qiluvchi E2 EYUK uzilgan holda hususiy toklar aniqlansin (2.4-rasmdagi sxema). Bu paytda R1, R2, R3 qarshiliklarning kattaligi 2.3-rasmdagi R1, R2, R3 qarshiliklar bilan bir xil bo`lishi kerak.
Elektr zanjirida E2 EYUK hosil qiluvchi E1 EYUK uzilgan holda xususiy toklar aniqlansin (2.5-rasmdagi sxema).

Boshlangich sxemaning toki xususiy sxemalarda aniqlangan toklar asosida topilsin. Tajribada va hisoblash natijalari jadvallarda qayd etilsin. Xatoliklar baholansin. Hamma tajribalarda K tugun uchun toklar balansi tekshirilsin.


Tajriba natijalariga asoslanib quyidagi xulosalar chiqarilsin:
- Umumiy tok bilan tarmoqdagi toklar orasidagi munosabat;
- Boshlang’ich sxemadagi toklar bilan ustma-ustlash usuli bilan hisoblangan toklar orasidagi farq sabablari;
U stma-ustlash usuli faqat chiziqli zanjirlar uchun o`rinli ekanligi haqida ma'lumot.


2.3-jadval.



O’lchashlar

Т
























V

V

А

А

А

А

А

А

А

А

А

1


































2


































3


































2.4-jadval.

hisoblashlar

Т




























Оm

Оm

Оm

А

А

А

А

А

А

А

А

А

А

1








































2








































3








































4. Hisobot buyicha talablar


Tajriba ishi bo`yicha hisobot barcha olingan natijalar aks ettirilgan holda tushuntirish ishlari va xulosalar yozma ravishda taqdim etiladi. Barcha elektr sxemalari aks ettirilishi kerak. Tajriba va hisobdash natijalari jadvallarda ko`rsatiladi.
Hisoblash yo`llari soni qiymatlari bilan umumiy holda ifodalarning yozilishlarini ko`rsatish zarur.
Hisoblash natijalari bilan tajriba natijalari orasidagi farq bo`lsa, bularning hosil bo`lish sabablari ko`rsatilishi kerak.



  1. Tekshiruv savollari.

1. Tarmoqlangan va tarmoqlanmagan elektr zanjirlari haqida tushuncha bering?
2. Zanjir qismida kuchlanish deganda nimani tushunasiz?
3. EYUK bo`lgan holda zanjirning bir qismi uchun Om qonuni qanday ifodalanadi
4. EYUK manbalarini ketma-ket qo`shish qoidalarini aytib bering ?
5. EYUK manbalarini qarama-qarshi ulash tushunchalarini aytib Bering ?
6. Potentsial diagramma deganda nimani tushunasiz?
7. Ustma-ustlash usulini tushuntiring?
8. Ustma-ustlash usulida elektr zanjirlarini hisoblash tartibi qanday ?
3-TAJRIBA ISHI.

Download 0,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish