O’zgarmas bosim yordamida sarfni o’lchash usullari

5. Material va moddalar balandligini radioizotopik sezgich yordamida o’lchash. So’nggi yillarda radioizotopik o’lchov asboblari amalda keng qo’llanilmoqda.Bu metodning asosiy afzalligi shundaki, 1)texnologik jarayon o’tayotgan ob’ekt bilan radioizotopik sezgich orasida hech qanday mexanik bog’lanish bo’lmaydi.2) ob’ekt sirtidan unga tegmagan holda uning ichidagi material va modda balandligini o’lchash imkonini beradi.Bunga misol qilib yuqori temperaturali bug’lash-qaynatish apparatida gazmolga ishlov berish jarayonini ko’rsatish mumkin. ; bunda ob’ekt ichidagi gazmol balandligini faqat radioizotopik sezgich yordamida aniqlash mumkin, hech qanday boshqa turdagi sezgichlardan foydalanib bo’lmaydi.
O’lchov asbobining prinsipial sxemasi 12-rasmda ko’rsatilgan.
U radiaktiv nurlanish manbai 1, ionlovchi nurlanishni qabul qiladigan schyotchik 2, elektr toki manbai 3 va rezistor 4 dan iborat.Schyotchik metalldan yasalgan silindr bo’lib, ichi inert gaz bilan to’ldirilgan.Silindr markazida undan izolyator bilan ajratilgan metall sim tortilgan. Silindr devori elektr manbainingmanfiy qutbiga , metall sim esa musbat qutbiga ulangan.Silindr inert gaz bilan to’ldirilgan bo’lgani uchun schyotchik zanjirida tok bo’lmaydi. Schyotchikka radiaktiv nur ta’sir qilib undagi inert gaz ionlanishi boshlangandagina schyotchik 2 va rezistor 4 zanjirida tok hosil bo’ladi.Bu tok miqdori inert gazning ionlanish darajasiga bog’liq bo’ladi.Gazning ionlanishi manbai bilan schyotchik 2 orasiga


12-rasm.
Material balandligini datchik yordamida o’lchash.
O’rnatilgan ob’ekt ichidagi material(gazmol) ning balandligiga bog’liq ravishda o’zgaradi.
Ob’ekt ichidagi gazmol (yoki boshqa hom ashyo) balandligi nur yo’lini to’la berkitsa, rezistordan o’tadigan tok nolga yaqin bo’ladi, nur yo’li ochilishi bilan rezistor zanjirida tok orta boshlaydi.Ob’ekt ichidagi gazmol balanligi ana shu rezistordagi U kuchlanish miqdori bilan o’lchanadi.Buning uchun rezistordagi kuchlanish miqdori oldin signal kuchaytirgich yordamida kuchaytiriladi, so’ngra o’lchov asbobiga uzatiladi.