О‘zbyekiston Ryespublikasi Oliy va О‘rta maxsus ta’lim Vazirligi

§ 8.2. G‘arbiy YEvropa davlatlarining jaҳon xо‘jaligidagi о‘rni
Jaҳon xо‘jaligi va XIMda G‘arbiy YEvropa mamlakatlarining iqtisodiy ribojlanishi aloҳida о‘rin egallaydi. ҳozirgi kunda G‘arbiy YEvropa davlatlari ҳissasiga jaҳonda ishlab chiqarilayotgan jami yalpi milliy maҳsulotning 28-29% i, dunyo aҳolisining 7-8% i tо‘g‘ri keladi.
G‘arbiy YEvropa davlatlari guruҳiga jami 25 davlat kirib, bu davlatlar guruҳi о‘z ҳududlarining katta-kichikligi, aҳolisini oz-kо‘pligi va turli-tumanligi, boy tabiiy resurslarga egaligi bilan bir-biridan keskin farq qiladi. G‘arbiy YEvropa davlatlari bazasida 1957 yilda “Umumiy bozor” ҳamkorlik tashkiloti tashkil topdi. 1962 yilda YEvropa Erkin Savdo Assoцiaцiyasi tuzildi. Ushbu davlatlar о‘rtasida sanoat tovarlari bilan erkin savdo aloqalarni olib borish tо‘g‘risida qator shartnomalar tuzildi. “YEvropa iqtisodiy kyengashi tо‘g‘risida”gi shartnomaga muvofiq 1992 yilning mayida G‘arbiy YEvropa Erkin Savdo zonasi va mintaqaviy iqtisodiy kompleksi tuzildi. Ushbu mintaqaviy iqtisodiy kompleks G‘arbiy YEvropaning 19 davlatini о‘z tarkibiga birlashtirgan bо‘lib, G‘arbiy YEvropa va dunyo mamlakatlarida tovarlarning erkin ҳarakatini, xizmat kо‘rsatish soҳalarni, kapital va aҳoli migraцiyasini doimo nazorat qilib turadi.
G‘arbiy YEvropa Erkin Savdo zonasi ҳissasiga jaҳon savdosi aylanmasining 48-50%i tо‘g‘ri kelib, bu iqtisodiy zona ҳozirgi kunda 400 mln. ga yaqin istye’molchiga egadir.
G‘arbiy YEvropa davlatlarining iqtisodiy taraqqiyotida jaҳon mamlakatlari bilan olib borilayotgan tashqi savdo aloqalar muҳim rol о‘ynaydi. О‘tgan asrning 70-yillardagi YEvropa Ittifoqi (YEI) davlatlari dunyoda eng yirik savdo blokdan biriga aylangan edi. YEI davlatlarining tovarlar eksporti darajasi AQSHning tovarlar eksporti darajasiga nisbatan uch barobar yuqori bо‘lib, 90-yillarda bu mamlakatlar ҳisobiga jaҳon savdosining 41-42% i, valyuta zaҳiralarining esa 36-37%i tо‘g‘ri kelgan.
Ҳozirgi kunda jaҳon mamlakatlarining xо‘jalik aloqalarida tovarlar eksportini kapital eksporti bilan almashuvi ҳolatlari kyengayib bormoqda. Agar YEvropa Ittifoqi mamlakatlari ҳissasiga tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri yо‘naltirilgan kapital eksporti 1961-1964 yillarda 8,7% ni, 1974-1975 yillarda 37,4% ni tashkil etgan bо‘lsa 1980-1995 yillarda esa 60-65% ni tashkil etgan edi. 1970 yilda jaҳon tovarlar eksportida G‘arbiy YEvropa ҳamjamiyati davlatlarining ҳissasi 34,4% ni tashkil etgan bо‘lsa, 1995 yilda 45,8% ni tashkil etgan.