O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

O‘yin  funksiyalari. 
O‘yin  jarayonida  voleybolchilar  har  xil 
funksiyalarni  bajaradilar,  ularning  ba’zilari  jamoa  taktikasi  doirasida 
ixtisoslashadilar. 
Hujumda
.  Hujumni  tashkil  etishda  o‘yinchilar,  odatda 
o‘yinga kiritilgan to‘pni bog‘lovchilarga uzatadilar bu o‘yinchi bo‘g‘lovchi 
deb nomlanadi. Boshqalari hujum zarbalarini bajaradilar – ular hujumchilar 
deb  ataladi.  Ular  orasida  birinchi  tempdagilar  (qoida  tariqasida,  to‘rning 
o‘rtasida pastdan va tez uzatishlardan hujum qiluvchilar) va ikkinchi tempda 
(ko‘pincha  to‘rning  chekkalaridan  va  himoya  zonasidan  ancha  yuqoridan 
uzatishlarda) hujum qiluvchilar ajratib ko‘rsatiladi. 
Ikkinchi  tempdagi  hujumchilar  ham,  o‘z  navbatida,  shartli  ravishda 
o‘yinni  yakunlovchilar  (to‘r  chekkasidan,  asosan  4-zonadan  hujum 
qiluvchilar)  va  to‘rning  o‘ng  chekkasi  2-zonadan  diagonal  hujumchilarga 
(agarda  jamoa  5-1  tamoyili  bo‘yicha  shakllantirilgan  bo‘lsa)  bo‘linadilar. 
Ikkinchi chiziqda (liniyada) o‘ynalganda diagonal hujumchilarni 1-zonadagi 
hujum  uchun,  o‘yinni  yakunlovchilarni  esa  odatda  6-zonadan  qo‘shib 
qo‘yadilar.  Diagonal  hujumchilar  o‘z  nomini  rasmiy  joylashuvga  muvofiq 
bog‘lovchi  o‘yinchi  bilan  diagonal  bo‘yicha  joylashganliklariga  ko‘ra 
olganlar. 
To‘pni o‘yinga kirituvchi “o‘yinchi” deb ataladi. Biroq bu doimiy nom 
emas, balki vaqtincha vaziyatli o‘yinchi to‘p uzatuvchini anglatadi. 
Himoyada. 
Jamoa  mudofaada  o‘ynayotganda  xuddi  shu  o‘yinchilar 
endi  boshqacha  –  himoyaviy  funksiyani  bajaradilar.  Oldingi  chiziqdagi 
o‘yinchilar  raqibning  to‘r  ustidagi  to‘siq  qilish  (bunda  ularni  to‘siq 
qo‘yuvchilar  deb  atashadi),  shuningdek,  maydonchani  himoya  qilish 
jamoadagi  sheriklari  to‘sig‘ini  quvvatlab  turishni  bajaradilar.  Guruhli 
to‘siqning  tashqi  chekkalarida  turuvchi  o‘yinchilarni  chekkadagi  to‘siq 
qo‘yuvchilar deyiladi. Ikki chekkadagi to‘siq qo‘yuvchilar o‘rtasidagi to‘siq 
qo‘yuvchi  markaziy  to‘siq  qo‘yuvchi  deb  ataladi.  Murabbiylar  va 
mutaxassislar  birinchi  tempdagi  hujumchilarni,  jamoa  uchun  to‘siq 
funksiyasining muhimligini ta’kidlagan holda shunday ataydilar. 
Maydonchada  himoyalanayotgan  o‘yinchilarni  (to‘r  ustida  emas), 
raqiblar  hujum  zarbalari  bilan  yuborilgan  to‘pni  qaytaradigan  bo‘lsa, 
himoyachilar  deb,  sheriklari  to‘siqlarini  yoki  o‘z  hujumchilarini  quvvatlab 
turgan bo‘lsalar, oldi zona va orqa himoyalovchilar (straxovka) deb ataladi. 
To‘pni  qabul  qilishni  amalga  oshiruvchilar  qabul  qiluvchilar  deb  ataladi. 

---

75 
Libero  (o‘yinchining  doimiy  nomi)  vazifasidagi  o‘yinchiga,  musobaqa 
qoidalariga  muvofiq,  faqat  orqa  qatorda,  hujum  zarbalari,  to‘p  uzatish  va 
to‘siq  qo‘yish,  shuningdek,  hujum  zonasida  turgan  holda  yuqoridan 
uzatishni bajarish huquqisiz o‘ynashga ruxsat beriladi. 
Voleybolchilarni  maydonda  joylashuviga qarab bitta umumiy  atamada 
ularning  asosiy  funksiyasi  e’tiborga  olinadi:  bog‘lovchi,  libero,  o‘yinni 
tugallovchi  (yoki  ikkinchi  tempdagi  hujumchi),  diagonal  hujumchi, 
markaziy to‘siq qo‘yuvchi (ba’zida ular birinchi tempdagi hujumchilar deb 
ataladi).