O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

38-jadval
 
BO‘SMga tanlov o‘tkazishga mo‘ljallangan me’yoriy test talablari 
(9-10 yosh) 
T/r 
Testlar  
A’lo  
Yaxshi   Qoniqarli 
Jismoniy rivojlanish 
Qiz bolalar 
1. 
Tana uzunligi (
sm
) 
156 
va 
yuqori 
155-151  150-141 
2. 
Tana vazni (
kg
) 
O‘rtacha 
37-40 
 
3. 
O‘ng bilak kuchi (
kg
) 
20 va yuqori  19-16 
15-13 
4. 
Ko‘krak aylanasi (
sm
) 
O‘rtacha 
66-68 
 
O‘g‘il bolalar 
1. 
Tana uzunligi (
sm
) 
153 
va 
yuqori 
152-148  147-143 
2. 
Tana vazni (
kg
) 
O‘rtacha 
38-42 
 
3. 
O‘ng bilak kuchi (
kg
) 
65 va yuqori  64-59 
58-52 
4. 
Ko‘krak aylanasi (
sm
) 
O‘rtacha 
65-67 
 
Jismoniy tayyorgarlik 
Qiz bolalar 
1. 
30 
m
 yugurish (
sek
) 
5,6 va kam 
5,7-6,1 
6,2-6,6 
2. 
5x6 
m
 yugurish (
sek
) 
12,4 va kam  12,5-
12,8 
12,9-13,3 
3. 
Archasimon yugurish (
sek
) 
32,0 va kam   32,1-
32,6 
32,7-33,2 
4. 
Joydan vertikal sakrash (
sm
)  37 va yuqori  36-31 
30-25 
5. 
To‘ldirma to‘pni (1 
kg
) otish 
(
m
) 
9,0 va ko‘p 
8,9-7,0 
6,9-5,0 
O‘g‘il bolalar
 
1. 
30 
m
 yugurish (
sek
) 
5,3 va kam 
5,4-5,7 
5,8-6,2 
2. 
5x6 
m
 yugurish (
sek
) 
12,0 va kam  12,2-
12,4 
12,5-12,8 
3. 
Archasimon yugurish (
sek
) 
31,0 va kam  31,1-
31,6 
31,7-32,2 
4. 
Joydan vertikal sakrash (
sm
)  40 va yuqori  39-33 
32-26 
5. 
To‘ldirma to‘pni (1 
kg
) otish 
(
m
) 
11 va ko‘p 
10,9-9,0  8,9-6,0 
 

---

352 
Sport  to‘garaklari  va BO‘SMlarga tanlov  o‘tkazishda  bolalar  yoshi, 
shug‘ullanuvchilar  soni  va  boshqa  ko‘rsatkichlarga  standart  va  bir 
tartibda  yondashilmasa,  qo‘llaniladigan  yuklamalar  me’yorini  aniqlash, 
ularning  hajmini  jismoniy  va  funksional  imkoniyatlar  dinamikasiga 
muvofiq  “to‘lqinsimon”  prinsipda  oshirishda  jiddiy  bio-pedagogik 
xatolarga  duch  kelish  mumkin.  Binobarin, ko‘p  yillik  sport  trenirovkasi 
jarayonida  bunday  salbiy  holatlar  yuzaga  kelmasligi  uchun  sport 
to‘garaklari  va  BO‘SMlarga  qabul  qilishda  bolalar  guruhlarini  A.G. 
Xripkova  (1978)  tomonidan  tabaqalashtirilgan  quyidagi  yosh  guruhlari 
asosida tuzish maqsadga muvofiq: 
1-guruh – 5-6 yosh; 
2-guruh – 7-8 yosh; 
3-guruh – 9-10 yosh; 
4-guruh – 11-12 yosh; 
5-guruh – 13-14 yosh; 
6-guruh – 15-16 yosh; 
7-guruh – 17-18 yosh. 
Mamlakatimizda  joriy  etilgan  “Alpomish”  va  “Barchinoy”  maxsus 
test sinovlari ham aynan shu tabaqalashtirilgan tizimga asoslangan. 
Sport to‘garaklari, BO‘SMlarga tanlov o‘tkazish, qabul qilish hamda 
tayyorgarlik  guruhlarini  tuzishda  biojismoniy  jihatdan  progressiv 
shakllangan kichik yoshdagi bola (shug‘ullanuvchi) katta yosh guruhiga 
o‘tkazilishi  mumkin.  Tanlov  o‘tkazishning  tartibi,  uslublari,  me’yoriy 
testlari va vositalari
 
39-jadvalda keltirilgan. 
Saralashning har bir bosqichida o‘smirlarni asab tizimi xususiyatlari 
va  shaxsiy  jihatlarini  inobatga  olish  zarur;  o‘smirning  istaklari  darajasi 
va  sport  bilan  shug‘ullanish  sabablarini  tushunishga  harakat  qilish; 
ta’limda individual yondashuvni izlash va ushbu jarayon samaradorligini 
inobatga  olish  zarur.  Jismoniy  sifatlarni  sinashda  uning  rivojlanish 
darajasini  aniqlash  bilan  cheklanmaslik  kerak,  chunki  u  har  doim  ham 
rivojlanish  potensialiga  mos  kelmaydi.  Jismoniy  sifatlarni  yuqori 
boshlang‘ich darajasi va rivojlanishini yuqori templari yosh sportchining 
istiqbolliligidan  darak  beradi.  Jismoniy  sifatlar  boshlang‘ich  rivojlanish 
darajalari saralanishi uchun ishonchli mezoni bo‘lmasa-da, ularning ba’zi 
belgilari  hanuzgacha  o‘zgarmas  bo‘lib,  yosh  sportchi  istiqobilini 
belgilashda undan foydalanish mumkin. 
 
 
 
 

---

353