O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 
 
Mustaqil ish mavzulari 
Tiberiy va Gay Grakxlarning agrar islohotlari 
Gay Sallyustiy Krispning “Yugurta urushi” asari 
Er. avv. I asrdagi Italiyada ittifoqchilar urushi 
Gay Mariy islohotlari va uning oqibatlari 
 
Reyting savollari 
1.II asrda Italiya va 
Sitsiliyada qullarni soni 
nima uchunb keskin 
ko’paydi? 
Rimning istilochilik 
urushlari uchun 
Rimning bosib olinishi 
uchun 
Italiya 
parokanda 
qilingani uchun 
fuqarolar 
sonini 
ko’paygani 
siyosatning pasayishi 
uchun. 
2. Rim huquqi qullarni 
nima deb hisoblar edi? 
A)
buyum 
B) jonsiz perdmet 
S) mashina 
D) qora ishchi 
3. Qullar er. avv. 196-
195-yillarda qayerda 
qo’zg’olon ko’tardilar ? 
A) Etruriyada 
B) Apuliyada 
S) Antiox 
D) Enna 
E) Surriya 
4. Qullar nechanchi yilda 
Atturiyada qo`zg`olon 
ko`tardilar ? 
A) er. avv. 185 yilda 
B) er. avv. 138 yilda 
S) er. avv. 190 yilda 
D) er. avv. 187 yilda 
E) er. avv. 189 yilda 

---

798 
5. Rim jamiyati 
asoslarini titratadigan
urush qullarning urushi 
qachon bo`lgan 
A) er. avv. 138-132 yilda 
B) er. avv. 140-138 yilda 
S) er. avv. 128 – 125 
yilda 
D) er. avv. 170-168 yilda 
E) er. avv. 175 yilda. 
6. Er. avv. 138 -132 
yillar Sittsiyadagi Evnoy 
o`zini nima deb atadi ? 
A) Antiox 
B) Viriat 
S) Saffir 
D) shox 
E) arxando 
7. Suriya davlatini 
markazi qayer ? 
A) Enna 
B) Epir 
S) Eron 
D) Yunon 
8. 
Qullarning 
qo`zg`olonida 
kim 
boshchilik qildi ? 
A) Kleon 
B)Evnoy 
S) Grakx 
D) Gay Mariy 
E) Kimvrlar 
9. Rim qo`shinlari 
kimlar 
tomonidan 
yanchib tashlandi ? 
A) Kleon 
B) Grakx 
S) Evnoy 
D) Gay Mariy 
E) A va S 
10. Er. avv. 137 yilda 
kvestor 
Tiberiy 
Sempironiy Grakxning 
diplomatic sanati tufayli 
kimlar qirib tashlandi ? 
A) rim qo`shinlari 
B) qullar 
S) shoxlar 
D) denqonlar 
E) hokim 
11. Rim va Karfagen 
o`rtasida necha marta 
urush bo`ldi ? 
A) 3 marta 
B) 7 marta 
S) 2 marta 

---

799 
D) 5 marta 
E) 14 marta 
12. Rim fuqarolari sonini 
nechamingdan 
qanchagacha o`sishi 
ijtimoiy 
toifaviy 
ziddiyatlarni tugatmadi ? 
A) 400 mingdan 200 mln 
B) 600 mingdan 300 mln 
S) 100 mingdan 1 mln 
D) 500mingdan 2 mln 
E) 300 mingdan 6 mln 
13. Er. avv. 107 – yilda 
konsul boshchiligidagi 
rim qo`shini qanday yo`q 
qilindi ? 
A) pistirmaga 
B) noqonuniy ishlari 
bilan 
S) asir olinib 
D) dorga osilib 
E) aldanib 
14. Rim senati kimning 
tashabbusi bilan harbiy-
siyosiy 
islohotlar 
o’tkazdi? 
A) konsul Gay Mariy 
B) Polibiy 
S) Tarkviniy Mag’rur 
D) Tarent 
E) Romul 
15. Qachon Sekstiy 
Akva yonidagi jangda 
rimliklardan yengildi. 
A) er. avv. 102-yilda 
B) er. avv. 101-yilda 
S) er. avv. 130-yilda 
D) er. avv. 120-yilda 
E) er. avv. 107-yilda 
16. Er. avv. 163-yilda 
Populyarivis optimatlar 
atamasini birinchi bor 
kim ishlatdi? 
A) Sitseron 
B) Tarent 
S) Polibey 
D) Romul 
E) Gay Mariy 
17. Er. avv. 109-yilda 
Numidiyadagi Sutule 
yaqinidagi 
jangda 
Yugurta kimlarni tor-
mor qildi? 
A) rimliklarni 
B) yunonlarni 
S) forslarni 

---

800 
D) gallarni 
E) Afrikani 
18. Er. avv. 109-yilda 
Mavritaniya podshosi 
kim edi? 
A) Bokx 
B) Tarkviniy Mag’rur 
S) Tarent 
D) Polibey 
E) Romul 
19. Yugurta qayerga qatl 
qilindi? 
A) Rimda 
B) Osiyoda 
S) Afrikada 
D) Bobilda 
E) Epeyda 
20. Kimvrlar va 
tevtonlar dastlab qayerda 
yashar edilar? 
A) Yatlandiya yarim 
orolida 
B) Bolqon yarim orolida 
S) 
Bolqon, 
Yunonistonda 
D) Afrikada 
E) Italiyadagi Vertsella 
shahrida 
21. Er. avv. 88-yilda 
Pont podshosi kim 
bo’lgan? 
A) Mitridat 
B) Tarent 
S) Romul 
D) Gay Mariy 
E) Yugurta 
22. Er. avv. 133-yilda 
xalq tribuni lavozimiga 
kim saylangan? 
A) Tiberiy Grakx 
B) Gay Grakx 
S) Attal 
D) Tiberiy 
E) Romul 
23. Kvestor iberlarni 
talabi bilan rimliklarni 
qayerga olib chiqdi? 
A) Ispaniyaga 
B) Eronga 
S) Bobilga 
D) Yunonistonga 
E) Afrikaga 
24. Nechanchi yilda 
konsul boshchiligidagi 
Rim 
qo’shini 

---

801 
Akvitaniyada pistirmaga 
tushib to’la yo’q qilindi? 
A) er. avv. 107-yil 
B) er. avv. 109-yilda 
S) er. avv. 110-yilda 
D) er. avv. 111-yilda 
E) er. avv. 112-yilda 
25. Er. avv. 102-yilda 
janglarda 
qancha
german askarlari halok 
bo’lgan? 
A) 150-200 ming 
B) 200-300 ming 
S) 300-350 ming 
D) 100-500 ming 
E) 50-75 ming 
 
Rim respublikasining ijtimoiy-siyosiy 
tushkunligi va
respublikaning qulashi 
 
Rim respublikasini tushkunligi 
Rim respublikasi tuzumining tushkunligi siyosiy 
hayotining o’zgarishida yaqqol ko’rindi. Alohida 
shaxslar butun butun guruhlarning siyosiy faoliyatini 
asosiy maqsadi hokimiyat yoki boylikka erishish edi.
Pretor yoki konsul mansabini egallash uchun 
shahar kambag’allarining ovozi asosiy rol o’ynar edi. 

---

802 
Shu sababli uni o’z tomonlariga ag’darish uchun non, 
vino yoki moy tarqatish bilan ko’p xarajat talab 
qiladigan o’yinlar, bayramlar uyushtirilar edi. Hatto 
saylovlarda bevosita saylovchilarning ovozi sotib 
olinardi.
Nomzodlar va saylovchilar o’rtasida vositachilar 
bo’lib, ular nomzod hamyonidan saylovchilarga pul 
va non tarqatar edilar. Saylovlarga oldindan 
tayyorgarlik ko’rilib tanish bilishlar, obro’-etiborli 
kishilar jalb qilinar edi.
Nomzodlar saylovlar kompaniyasi davrida
o’zlariga ittifoqchilar izlab, turli xil kelishuvlar va 
murosalarga kelar edilar. Siyosiy kurash nutqlar 
so’zlash, brashyuralar tarqatish va sud davolari bilan 
amalgam oshirilar edi. Siyosiy raqiblarga qarshi turli 
xil sud jarayonlari qo’zg’atilar edi va siyosiy raqib 
turli yo’llar bilan obro’sizlantirilar edi. 
Rim respublikasining so’ngi davrida pora berish, 
korrupsiya, ma’naviy buzuqlik imperiya ijtimoiy 
hayotining aynishidan dalolat berar edi. Nobillar, 
suvoriylarga shaharning quyi tabaqalari o’z ovozlarini 
saylovlarda sotishlari odatiy hol bo’lib qoldi. Hatto 
Rimning tashqi dushmandlari ham Rim lashkarboshi 
va siyosatchilarini sotib olishga muvoffaq bo’ldilar. 
Numidiya podshosi Yugurta Rimdagi poraxo’rlik
to’g’risida mashhur so’zini aytgan edi: “Rim sotqin 
shahar kimki uni sotib olishni istasa unga albatta 
erishadi.”. Misr podshosi Ptolomey Avlet taxtga o’z 

---

803 
huquqini tan olinishi uchun Sezar va Pompeyga 6000 
talant berdi. Suriyadagi noyib Avl Gabili Ptolomeyni 
taxtga chiqarish uchun 10000 talant to’ladi. 
Korrupsiya rim sudini ham chetlab o’tmadi. Rimliklar 
Rimda er. avv. 74 yildagi shov – shuvga aylangan sud 
ishini uzoq vaqt eslab yurdilar. Sudyalarning biri 
boshqa sudyalarga taqsimlab berish uchun ayblovchi 
va ayblanovchidan ham pora olgan edi.
 
Rim respublikasi hukmronligining so’nggi yarmi 
asrida sudxo’rlik kapitali moliyachilar va 
bankirlarning soni ko’paydi. Sudxo’rlik bilan nafaqat 
suvoriylar, balki rasmiy taqiqlangan bo’lsa ham 
senatorlar ham boshqalar vositachiligida 
shug’ullandilar. Rimga qaram bo’lgan butun jamoalar, 
shaharlar hatto podsholiklar amalda moliyachilar va 
sudxo’rlar bilan birgalikda mahalliy aholini talar 
edilar. Rimda provinsiyalar noiblarining va boshqa 
mansabdor shaxslarning suiste’mollariga oid sud 
ishlari odatdagi hol bo’lib qoldi. Provinsiyalarni talab 
boyib qaytgan noiblar to’g’risida “Rimdan boy 
provinsiyaga qashshoq bo’lib ketdi, qashshoq 
provinsiyadan boy bo’lib qaytdi” degan ibora tez – tez 
ishlatiladigan bo’ldi. Provinsiyalarning talanishi, 
muvaffaqiyatli moliya operatsiyalari natijasida Rimda 
juda katta boylik to’plandi. Rimliklarning oldingi 
ajdodlari bunday boylikni tushlarida ham ko’rmagan 
edilar. Bu hali chegara emas edi. Mashhur patritsiy 
Lukulning boyligi 100 million sestertsiyga, Krassning 

---

804 
boyligi 200 million sestretsiyga baholanar edi. 
Mashhur notiq va siyosiy arbob Sitseron 100 ming 
sestertsiy boylikni ko’rmagan edi. U hali chegara 
emas edi. 100 ming sestertsiy daromad qilmagan 
kishini boy deb hisoblamas edilar. Juda katta boylikka 
ega bo’lish bilan birga Rimda juda ko’p zodagonlar 
qarzga botgan edi. Qarz majburiyatlarining o’sishi 
narx navoning tez o’sib ketishiga siyosiy vaziyatning 
barqarorlashuviga olib keldi. Rim zodagonlari siyosiy 
arboblari jamoa oldida obro’ysizlanmaslik uchun juda 
katta sarf xarajat qilishga majbur edilar. Oila ham 
patriarxal ahamiyatini yo’qotdi. Ayollar endi yer 
hokimiyatidan chiqa boshladilar. Nikoh ko’p 
holatlarda siyosiy maqsadlarni ko’zlab tuzila 
boshlandi. Ayollarning o’z erlariga nisbatan xiyonati, 
buzuqligi odatdagi hol bo’lib qoldi. Qulchilik 
munosabatlarida ham bir qancha o’zgarishlar ro’y 
berdi. Er. avv. I asrning I yarmidan boshlab ba’zi 
qullar ozod qilina boshlandi.