69
barpo qilinib, kamtarona tusda bo’ldi. Nomarxlarning
qoyalarga uyilgan sog`onalari paydo bo’ldi. Fir'avnlar
eski aslzodalarni
mavqeini pasaytirishga urunib,
davlat mansablariga o`rta qatlam vakillarini tayinlay
boshladilar. Xizmatdagi zodagonlar moddiy jihatdan
podshoga to`la qaram edilar. Amenemxet III davrida
amaldorlardan biri bolalariga nasihatnomasida
podshoni ko`klarga ko`taradi va o’g’illarini unga
sadoqat bilan xizmat
qilishga undaydi, chunki
“podsho – bu yemish”. XII sulola podsholari
hokimiyatni merosiyligini kafolatlash maqsadida o`z
o`g`illari bilan birgalikda hukmronlik qilish an’anasini
kiritadilar. Fir`avn hokimiyati faqat Amenemxet III
(er. avv. 1853-1806-yillar) to`la mustahkamlanadi.
Er. avv. 2000-1775-yillarda XII sulola fir'avnlari
mamlakatni barqaror holatga keltirdilar. Ular faol
ichki va tashqi siyosat yuritib, Misrni kuchli davlatga
aylantirdilar. Fayum vohasini o’zlashtirish davom
etdi. Nubiyadagi boy oltin konlari ishlatila boshlandi.
Nubiyada yangi yo`llar, qal'alar qurilib, bu yerga
Misrdan aholi ko`chirilib keltiriladi. Nilning
har ikki
qirg`og`ida ikkinchi ostona rayonida Semna va
Kumna nomli mustahkam qal'alar qurildi. Nubiya
amalda Misrning provinsiyasi bo’lib qoldi. Sharqiy
O’rtayer dengizi hududlaridan kumush, qurilish
yog`ochi, (asosan kedr yog`ochi) olib kelinadi.
Finikiyaning bir necha shaharlari Misrga qaram
bo’ldilar.
70
Ammo er. avv. XVIII asr o’rtalarida O`rta
podsholikning zaiflashuv alomatlari ko`rina boshladi.
Mamlakatda er. avv. 1750-yillar atrofida kuchli
g`alayonlar boshlandi. Bu haqda “Ipuser so’zlari”,
“Neferti so’zlari”
deb atalmish manbalar aniq
ma'lumot beradilar. Mamlakatda XIII sulola vakillari
bilan bir vaqtda mustaqil hukmronlik qiladigan bir
necha markazlar vujudga keldi. Misrni yagona davlat
sifatida yemirilishini birinchi belgisi deltaning g`arbiy
qismida markazi Ksois shahri bo`lgan, XIII sulola
bilan bir vaqtda
hukmronlik qilgan va unga
bo`ysunmagan XIV sulolani paydo bo`lishi edi. Bu
voqea er. avv. 1700-yil atrofida yuz berib, bu O`rta
podsholik davrini tugashini bildiradi. Bu voqeadan
yangi II o`tish davri (er. avv. XVI asr o`rtalarigacha)
boshlanadi.
Bu vaqtda Misr chegaralarida ko’chmanchi
qabilalar mamlakat xavfsizligiga taxdid sola
boshladilar. Ayniqsa, janubiy Falastin va Sinay yarim
orolida tashkil topgan ko’chmanchi giksos
qabilarining ittifoqining
deltani sharqiy qismiga
bostirib kirishi halokatli bo’ldi. Er. avv. III asrda
yashagan kohin Manefon “Misr tarixi” asarida
giksoslarni, “cho’ponlar-podshosi” deb tilga oladi.
Misrliklar ularni “shasu” (“ko’chmanchilar”;
keyinchalik arab mualliflari asarlarida amalikitlar) deb
ataganlar.
71
Giksoslar Misrni bosib olib Avaris (Xat-Uart-
misrcha) shahrini poytaxt qildilar. Ular o’zlari bilan
Misrga otlarni va jang aravalarni olib keldilar. Ular
Misr xudolaridan chet el mamlakatlari homiysi
hisoblangan Setiga alohida e’tiqod qildilar. Misr
tarixida giksoslar shartli XV-XVI (1710-1580-yillar)
sulolalar sifatida belgilanadi. Ular mamlakatni qariyb
150 yil boshqardilar.
Fiva hokimlari giksoslarni mamlakatdan haydab
chiqarishga boshchilik qildilar, er. avv. XVI asr
o’rtalarida podsho Yaxmos I giksoslarni tor-mor
qildi. Avaris shahri, janubiy Falastindagi giksoslar
tayanchi Sharuxen qal’asi ishg’ol qilindi. Giksoslarni
haydalishi bilan Misr tarixida-yangi podsholik (er.
avv. 1584-yildan-1075-yilgacha) davri boshlandi.
Yaxmos yangidan Misrni birlashtirgan XVIII sulola
asoschisi bo’ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: