|
Iqtisodiyotning gullab yashnashi
Misrning g`olibona yurishlari natijasida
mamlakatga minglab asirlar haydab kelingan va
qulga aylantirilgan. Qullar fir`avn, ibodatxona va
zodagonlarning xo’jaliklari ekin yerlarida,
ustaxonalarida ishlaganlar. Asirlardan tashqari
Misrga juda katta moddiy boyliklar oqib kelgan.
Misr bosib olingan hududlarda har yili belgilangan
miqdorda xiroj to’lovini joriy qilgan. jumladan,
Efiopiya oltin qumi, fil suyagi, Falastin va Suriya
kumush, qo`rg`oshin, qalay, bo`yoq, gazlama, lazurit,
qimmatbaxo toshlar, kemasozlik yog`ochi, noyob kedr
yog`ochini yetkazib berish majburiyatini olganlar.
Misrda qo`shimcha ishchi kuchi, turli xil xom
ashyolarning mo`l-ko`lligi iqtisodiyotga ijobiy ta'sir
qilgan. Xo’jalik ishlab chiqarishi va uning
texnologiyasi takomillashgan. XIX sulola davridan
boshlab jezdan foydalanish keng tarqalgan. Uning
xom ashyosi Suriyadan o’zlashtirib olingan, metall
ishlab chiqarish texnologiyasi ham bilan
takomillashtirilgan. Vertikal ip yigiradigan to`quv
dastgohi kashf qilingan. Bu vaqtda xira rangli shisha
tayyorlash alohida xo’jalik sohasiga aylanadi.
90
Omoch takomillashadi, suvni yuqoriga chiqarib
beradigan mexanizm «shoduf» ixtiro qilingan. Yangi
o’simliklar o’zlashtirilgan. (Chechevisa, smola
daraxtlari). Chorvaning yangi zoti (xachir, tuya)
yilkichilik mustaqil sohaga aylanadi.
Sun'iy sug`orish inshootlarini qurish, ta'mirlash va
tartibga solish, yangi yerlarga suv chiqarish
fir'avnlarning diqqat-markazida turgan. Fayum
vohasida yangi yerlar ko’plab ochilib, voha
Misrning g`alla omboriga aylangan. Eski kanal,
to’gon va ariq-anhorlar tozalangan. Nil daryosining
toshqin suvlarini chiqishi ustidan muntazam nazorat
o’rnatilgan. Nil vodiysida uzumchilik, asalchilik va
bog`dorchilik gullab-yashnagan. Yangi podsholik
davrida Misr iqtisodiyotida dehqonchilik va
chorvachilik yetakchi soha sifatida mahsulotni
ko’plab yetkazib bergan.
Fir'avnlar kuchli iqtisodiyotga tayanib tashqi
siyosatda jiddiy yutuqlarga erishdilar, me'morchilik,
qurilish sohasi yuqori darajada rivojlangan. Bir
necha yangi shaharlar jumladan, Per-Ramzes nomli
yangi shahar qurilgan. Noyob san'at namunalari
hisoblangan me'morchilik inshootlari barpo qilindi:
Luksor va Fivada Amon ibodatxonalari, fir'avn
sog`ona-ibodatxonasi, Fir`avn Ramzes Abidosda
Osiris ibodatxonasini qurgan. Nubiyada qoya toshda
Abu-Simbel ibodatxonasi (balandligi 33 m., kengligi
38 m., uzunligi 65 m.) bunyod qilinadi. Bundan
91
tashqari bu yerda Ramzes II ning balandligi 24 m.
bo`lgan haykali va uning oyog`i ostida bolalarining
200 haykallari barpo qilingan.
Bu davrda Misr madaniyatining taraqqiyoti
uchun qulay ichki va tashqi imkoniyatlar
yaratilgan. Mamlakat ishlab chiqaruvchi kuchlarining
rivojlanishi ichki va tashqi savdoning rivojlanishiga
sabab bo’lgan.Yangi savdo aloqasi tobora kengaygan.
Suriyaning ayrim viloyatlari bilan Misrning savdo
aloqalari mustahkamlangan. Misrliklar bu hududdan
qishloq xo’jalik mahsulotlari: don, sharob,asal hamda
chorva mollari olib kelganlar. Livandan binokorlik
yog`ochlari keltirilgan. Misrga Suriya orqali uzoq
mamlakatlardan, xett davlatidan Egey dengizlaridagi
orollardan va Mesopotamiyadan juda ko’plab
mahsulot olib kelingan. Suriya bilan savdo-sotiq
ishlari quruqlikdagi yo`llar orqali ham olib
borilgan.Bu davrda misrliklarning dengiz floti bo’lgan
va shuning uchun ular mahsulotlarni Suriyadan
yelkanli kemalarda olib kelganlar. Suriyadan keyin
Misr savdosining eng muhim tayanch nuqtalaridan
biri Bobil shahri bo’lgan.
Bu davrda misrliklar bir qator yangi
mamlakatlarga: Kipr, Kichik Osiyo, Mesopatamiyaga
savdo ekspedisiyalari va istilochilik niyatida qo’shin
yuborganlar. Bu vaqtga kelib Sinaydagi mis konlari
xom ashyosi tugay deb qolganligi sababli misrliklar
o’zlariga zarur bo’lgan misning yangi manbalarini
92
qidirishga majbur bo’lganlar. Yangi podsholik davrida
misrliklar o’zlariga zarur bo’lgan misni Kipr orolidan
olib kelganlar. Kipr oroli qadim zamonlardan o’zining
juda katta mis konlari bilan ham nom chiqargan.
O`sha vaqtdan saqlanib qolgan ba'zi hujjatlarda Kipr
orolidan Misrga juda ko’plab mis yuborilgani haqida
malumot beriladi. Masalan: Kipr podshosi Misr
fir'avniga bunday deb yozgan: «Men senga 500
talant(150000 kg) mis yubordim.Men buni
birodarimga sovg`a qilib yubordim. Birodar misning
kamligini ko`nglingga olma. Mening mamlakatimda
egam Nergalning qo`li (vabo) mamlakatimdagi
odamlarning hammasini qirib yubordi. Endi misni
tayyorlaydigan hech kim yo’q».
Bu davrda Kichik Osiyodan, xususan uning xettlar
joylashgan sharqiy viloyatlaridan Misrga temir
keltirilgan. Temir o`sha vaqtlarda Misrda nodir
hisoblangan.
Misr savdosi shimoli-sharqqa Mesopotamiya
viloyatlariga kirib borgan. Ikki daryo oralig`ining
shimoli-g`arbida joylashgan Mitanni davlatidan jez,
lojuvard, gazmol, kiyim-kechak, moy, jang aravalari
,otlar va qullar olib kelingan. Misrliklar Bobildan ham
xuddi shunday tovarlar ya'ni kumush, yog`ochdan
tortib oltin va fil suyagi bilan bezatilgan qimmatbaho
buyumlar keltirganlar. Misr bilan Osuriya o’rtasida
ham savdo aloqalari o’rnatilgan. Yozma manbalardagi
ma'lumotlarga qaraganda misrliklar Osuriyadan jang
93
aravalari, otlar va lojuvard keltirganlar. Misrliklar Old
Osiyodan olgan mahsulotlari evaziga bu
mamlakatlarga asosan quyma oltin yoki tilla
buyumlar,fil suyagi yoki lojuvard bilan bezatilgan
buyumlar, gazmol, kiyim-kechak, asosan qimmatbaho
metallar yuborganlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
