O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 
Tayanch iboralar 
Apella, buli, eklessiya, Sparta, axey, Artemida 
ibodatxonasi, tenglar jamiyati,
ilotlar, periek, podsholar, efor, lox, Kifera, Xarond, 
krematsiya, fiditiya, kriptiya, xiton, gerusiya, ikki 
podsho, Arkadia, simmaxiya, mayda chaqa-tanga, 
Likurg, ashad, evrionit, agela, geront, aristokratiya.
Tavsiya etiladigan adabiyotlar 
Каримов И. А. Тарихий хотирасиз келажак йук. 
Тошкент 1998. 
Бойназаров Ф. А. Кадимги дунё тарихи.
Тошкент 2004. 
История древного мира/Под ред. И. М. 
Дьяконова, В. Д. Нероновой, И. С.
Свeнцицкой. М., 1983, т. II, лекция 4. 
Kолобова К. М. Древняя Спарта X-VI вв. до н. 
э. Л., 1957. 
Лурье С. Я. О фашистской идеализации 
полицейского режима древней
Спарты.-Вестник древней истории, 1939, № 1.
 
 
Asosiy sanalar 
Er.avv. XII asr axaya qabilalari tomonidan 
Peloponnes yarim orolining
bosib 
olinishi. 
Er.avv. 
VIII 
asr Sparta davlati janubiy 
Lakoniya viloyatlarini, Kifera va

---

554 
Messeniyani 
bosib 
oldi. 
Er.avv. VI-V asr
Sparta davlatining kuchaygan 
davri. 
Mustaqil ish mavzulari 
Sparta tenglar jamiyati tushunchasi 
Sparta tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishlari 
Sparta ijtimoiy-iqtisodiy hayoti muammolari 
Sparta va yunon dunyasi 
Reyting savollari 
1.
Sparta 
davlati 
Yunonistonning 
qaysi 
qismida 
joylashgan? 
A) 
shimoliy 
Yunonistonda 
B) 
markaziy 
Yunonistonda
S) Attikada 
D) 
janubiy 
Yunonistonda
E) Egey dengizi 
arxipelagida
2.
Sparta 
qachon 
Messeniyani bosib 
oldi? 
A) er. avv. VIII asrda 
B) er. avv. XII asrda
S) er. avv. XIII asrda
D) er. avv. V asrda
E) er. avv. III asrda
3.
Spartaliklarning 
birgalikda 
o’tkaziladigan 
ovqatlanish 
marosimi nima deb 
atalgan? 
A) fiditiya 
B) gerusiya 
S) kriptiya 
D) orgiya 
E) apella 
4.
Ilotlar kimlar edi? 
A)Spartaning teng 
huquqli a’zolari 

---

555 
B)Sparta janubida 
yashovchi qabilalar 
S)Spartaliklarning 
ixtiyoriga 
berilgan qullar 
D)Messeniyaning 
qulga
aylantirilgan aholisi 
5.
Spartaliklar va ilotlar 
oralig’idagi tabaqani 
ko’rsating? 
A)doriylar 
B)axeyyaliklar 
S)perieklar 
D)meteklar 
E)to’g’ri javob yo’q 
6.
Kriptiya nima? 
A) Spartada qonun
chiqaruvchi
organ 
B) 
podsho 
yordamchilari 
S) perieklar tomonidan 
Sparta 
davlatiga 
to’lanadigan soliq turi 
D) 
spartaliklar 
tomonidan ilotlarni
o’ldirish marosimi 
E) Sparta jamiyati 
qonunlaridan biri 
7.
Spartada 
o’g’il 
bolalar 
necha 
yoshgacha ota – 
onalari 
qo’lida 
tarbiya olganlar? 
A) 3 yoshgacha 
B) 8 yoshgacha 
S) 7 yoshgacha 
D) 20 yoshgacha 
E) 4 yoshgacha 
8.
Spartada ilotlar soni 
qancha 
bo’lgan?(Er.avv.VI-
V asr) 
A)20000 
B)200000 
S)305000 
D)30000 
E)300000 
9.
Sparta davlatini 
poytaxtini 
ko’rsating? 
A) Megara 
B) Messeniya 
S) Sparta 

---

556 
D) Afina 
E) Pilos 
10.
Nima uchun 
arxaik davrida o’lik 
og’ziga 
tanga 
qo’yilgan? 
A)mayitlarni tashuvchi 
Xarondga 
to’lov 
sifatida 
B)u dunyodan yer 
sotib olishi uchun 
S)Aid 
huzuriga 
kirishda qorovulga 
berish uchun 
D) 
gunohlardan 
qutilish uchun 
E)to’g’ri javob yo’q 
11.
Arxaik davrda 
kuyov 
kelinni 
qachon uyiga olib 
ketishga 
haqli 
bo’lgan? 
A) ertalab 
B) tushda 
S) quyosh botishi bilan 
D) ikki kundan so’ng 
E) kuyov kelin uyida 
qolishi shart bo’lgan 
12.
Arxaik davrida 
sharqdan nimalar 
o’zlashtirilgan? 
A) xiton va tilla 
to’g’nog’ich 
B) qilichlar yasash 
S) kulolchilik 
D) rassomlik 
E) mayitni ko’mish va 
yoqish 
13.
Arxaik davrida 
yunon uylari qanday 
shaklda qurilgan? 
A) oddiy, bir qavatli 
B) rejali, uch qavatli 
S) mustahkamlangan, 
ko’p qavatli 
D) labirint shaklida 
E) to’g’ri javob yo’q 
14.
Arxaik davrida 
erkaklarni asosiy 
kiyimi 
nima 
bo’lgan? 
A)qisqa xiton
B)kalta nimcha
S)oval 
plash 
(yoping’ich) 
D)eksamida 

---

557 
E)yengil kalta jun 
ko’ylak 
15.
Arxaik davridan 
oldin oila – nikoh 
qanday 
amalga 
oshirilgan? 
A)kuyov kelinni sotib 
olgan 
B)kelin kuyovni sotib 
olgan 
S)zo’rlik bilan 
D)sep berish orqali 
E)ota roziligi bilan 
16.
Kelinga sep 
berish qachon odat 
tusiga kirgan? 
A)Gomer davrida 
B)arxaik davrda 
S)klassik davrda 
D)ellin davrida 
E)ibtidoiy 
jamoa 
davrida 
17.
Go’yandalar 
qachon 
paydo 
bo’ldi? 
A)arxaik davrida 
B)so’nggi tosh davrida 
S)Gomer davrida 
D)klassik davrda 
E)to’g’ri 
javob 
berilmagan 
18.
Sparta davlatida 
ijro 
etuvchi 
hokimiyatni qaysi 
organ 
amalga 
oshirgan? 
A)eforlar 
B)podsholar kengashi 
S)gerusiya 
D)buli 
E)eklessiya 
19.
Sparta davlatida 
urush e’lon qilishni 
qaysi davlat organi 
amalgam oshirgan? 
A)podsholar 
B)xalq yig’ini
S)gerusiya 
D)appela 
E) B va D 
20.
Sparta 
davlatining 
afsonaviy 
qonunshunosi kim 
bo’lgan? 
A)Demosfen 

---

558 
B)Solon 
S)Klisfen 
D)Likurg 
E)Tesey 
21.
Sparta davlatida 
har 
qanday 
mansabdor shaxsni 
ishdan 
chetlashtirishini 
kimlar 
amalga 
oshirgan? 
A)podsholar
B)eforlar
S)xalq yig’ini 
D) gerusiya a’zolari 
E) tenglar jamoasi 
22.
Fuqarolik ishi 
bo’yicha 
sud 
ishlarini 
kimlar 
ko’rgan? 
A)harbiylar 
B)eforlar 
S)podsholar 
D)xalq yig’ini oliy 
organi 
E)gerusiya tarkibidagi 
keksalar 
23.
Sparta davlatida 
podsho hokimiyati 
qaysi davlat organi 
tomonidan 
cheklangan? 
A)Gerusiya tomonidan 
B)xalq 
yig’ini 
tomonidan 
S)harbiylar hay’ati 
tomonidan 
D)sudlar tomonidan 
E)senat tomonidan 
24.
Eforlarni kim 
tayinlagan? 
A)podsholar 
B)gerusiya 
S)xalq yig’ini 
D)senat 
E)ular tayinlanmagan 
balki saylangan 
25.
Sparta qo’shini 
necha 
qismdan 
iborat bo’lgan va
nima deyilgan? 
A)12 ta qismga 
bo’linib, 
qo’shin 
deyilgan 

---

559 
B)10 ta qismga 
bo’linib, 
legion 
deyilgan 
S)15 ta qismga 
bo’linib strategiya 
deyilgan 
D)13 ta qismga 
bo’linib avtokratiya 
deyilgan 
E)to’g’ri javob yo’q 
26.
Sparta davlatida 
davlat xavfsizligini 
ta’minlash vakolati 
kimlarga berilgan 
edi? 
A)apella a’zolariga 
B)gerusiya a’zolariga 
S)300 
suvoriylar 
qismiga 
D)podsholarga 
E)eforlarga 

---

560 
Er. avv. VII-VI asrlarda Attikada quldorlik 
demokratiyasining shakllanishi
 Arxaik davr boshlanishida Attika 
O’rta Yunonistonning janubiy-sharqiy 
viloyatlaridan biri markazi Afina bo’lgan Attika
misolida yunon polisini shakllanishini atroflicha 
ko’rish mumkin. Barcha tomonlari dengiz bilan 
o’ralgan, tog’lar bilan o’ralgan Attika dehqonchilik 
uchun noqulay edi. Kumush konlari, marmarning 
mo’l-ko’lligi, savdo-hunarmandchilikni ilk 
taraqqiyotiga yordam berdi. Qulay dengiz gavanlari 
dengizchilikni rivojlanishiga sabab bo’ldi. Dastlab 
Attika aholisi kichik qishloqlarda yashagan edi, 
keyinbchalkik esa ular qoyatosh bag’rida joylashgan 
Afina akropoli markaz bo’lgan bir shahar atrofida 
birlashdilar. 
Attikaning qadimgi aholisi Ioniylar, pelastlarga 
doriylarning ko’chishi ta’sir qilmadi. Bu yerda yunon 

---

561 
tilining ioniy shevasida so’zlashadigan qabilalar 
guruhi to’rt urug’ yoki qabila (fil)ga bo’lingan edi. 
Har bir fil bir necha o’nlab urug’lardan iborat bo’lgan 
uch firatriyaga bo’lingan edi.
Gomer davrida Attika aholisini basileylar 
boshqardilar. Basileylar oliy hukmdor, sudya, kohin, 
harbiy boshliq edilar. Boshqa yunon polislariga 
bo’lganidek basileylar huzurida Afinada areopag deb 
ataladigan oqsoqollar kengashi bor edi. Afsonalarga 
ko’ra Afina aholisini birlashtirgan afsonaviy Tersziy 
aholini uch guruhga bo’ladi: Yer egalari-yevpatridlar,
dehqonlar-geomorlar, hunarmandlar-demiurglar.
Er. avv. VIII asr davomida xo’jalik va xususiy 
mulkchilikni rivojlanishi natijasida yevpatridlar 
basileylarning huquqini asta-sekin cheklay 
boshladilar. Ular o’zlarining ichidan arxontlar 
(oqsoqollar)ni saylay boshlaydilar, basileylarning
boshqaruv vakolatlari harbiy arxont(boshliq, 
sudya)ga o’ta boshladi. Natijada basileylarga faqat 
kohinlik vazifasi qoldi va u saylana boshlandi. 
Shunday qilib Afinada hokimiyatni yevpatridlar 
orasidan har yili saylanadigan 9 arxont boshqara 
boshladi. Ularning o’rtasida ijroiya, harbiy va sud 
hokimiyati taqsimlangan edi.
Yil davomida arxont vazifasini bajargan 
yevpatridlar o’z o’rinlarini yangi saylanganlarga 
bo’shatib berib, o’zlari areopagning umrbod a’zolari 

---

562 
bo’lib qolar edilar. Areopag er. avv. VIII-VII
asrlarda eng obro’li hokimiyat organi edi.
Yevpatridlar kolonizatsiya va dengiz savdosiga 
faol qatnashdilar. Tovar ishlab chiqarish, savdo 
hunarmandchilik tez rivojlandi. Attikada dehqonlarni 
qarzga botish jarayoni kuchayib ketdi va natijada 
qarzi uchun qul qilish odatdagi holga aylanib qoldi. 
Er. avv. VII asrning ikkinchi yarmida Attikada 
ijtimoiy-siyosiy vaziyat keskinlashib ketdi. Er. avv. 
VII asrning 30-yillarida zodagon Kilon tomonidan 
hokimiyatni bosib olishga urunib ko’rdi. Arxont 
Drakon tomonidan 622-yilda og’zaki qonunchilikni 
yozma to’plamga keltirilishi urug’ zodagonlarini 
hokimiyatini bo’shashtirdi. Drakon qonunlari bilan 
urug’chilikning qoldig’i bo’lgan o’ch olish taqiqlandi, 
jazolash funksiyasi aeropagga berildi. Drakon 
qonunlari shafqatsiz edi, mehnat qilmagan fuqarolar 
jazolanar edi. O’g’rilik jinoyati uchun o’lim jazosi 
belgilanadi.