O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Qadimgi janubiy Osiyo 
 
 
Hudud va aholi, davrlashtirish, 
manbashunoslik va tarixnavislik 

---

366 
Hindistonning bepoyon hududi, iqlim sharoitlari, 
re'lefi, joyi va tuprog`i jihatdan bir necha zonaga 
bo’linadi. Shimoliy-g`arbiy viloyatlar qadimda qalin 
o’rmonlar bilan qoplangan. Hind vodiysining tuprog`i
juda hosildor. Shu yerda eramizdan avvalgi III ming 
yillikda janubiy Osiyoda eng qadimgi shahar 
sivilizatsiyasi shakllandi. Hindiston shimoldan va 
shimoliy-sharqdan Osiyoning boshqa qismidan 
Himolay tog`lari bilan ajratilgan. Err. avv. II ming 
yillikda bu yerdan hind-yevropa qabilalari yo’li 
o’tgan.
Hind-Gang tekisligining markaziy qismi qadimda 
«oriy» larning «muqaddas yeri» (Ar'yavarta) deb
atalgan. Ikki buyuk daryoning oralig`ida va 
Gangning yuqori qismida er. avv. I ming yillikning 
birinchi yarmida veda sivilizatsiyasi shakllandi.
Gang daryosining shimoliy-sharqiy havzasida 
namlik darajasi juda yuqori va boy tropik
o’simliklarga ega. Er. avv. I ming yillik o’rtalarida
bu hududda keng miqyosda dehqonchilik ishlari
boshlanadi. Er. avv. I ming yillikning ikkinchi 
yarmida bu yerda Qadimgi Hindistonning eng muhim
siyosiy va madaniy markazlari vujudga keldi.
Hind-gang tekisligining Dekan (qadimgi hind 
tilida «Danishna» - janub) yarim orolidan yassi 
tog`lar ajratib turadi. Dekan yarim orolida faqat
eramizning boshlarida yirik davlatlar paydo bo’ldi. 
Orolning markaziy qismida Shri-Lanka (Seylon) 

---

367 
o’rmonli tog`lik hudud. Orolning geografik o’rnini 
janubiy Hindiston qirg`og`i bilan muntazam aloqalar
shartlab keladi.
Janubiy Osiyoning hozirgi aholisining katta 
qismi asosiy yevropoid irqiga mansub. Faqat yarim 
orolnig janubiy qismi va Shri-Lankaning aholisi irqiy
belgilariga qarab (badani, sochining qora rangi va 
boshqalar) avstroloidlarga yaqin turadi. Shimoliy 
sharqning qator qabilalari janubiy mongoloid irqiga 
mansub.
Shimolda Hind-Yevropa tillari (hind, bengal va 
boshqalar), janubda dravid (masalan, tamil.) Dekan
va shimoliy sharqiy Hindistonning qator tillari
Janubiy –Sharqiy Osiyo, Tibetda va Xitoyda tibet-
birma va mund tillari bilan yaqin turadi. Shri-Lanka 
aholisining ko’pchilik qismi hind-yevropa (singal ) 
tilida ozchilik qismi dravid (tamil) tilida so`zlashadi.
Ma'lumki, hind-yevropa tillarida so’zlashuvchi 
oriylar Hindistonga er.avv. II ming yillikda kirib 
kelganlar. Singallar materikdan Shri-Lankada er.avv. 
I ming yillikda paydo bo’lganlar.