O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 
Qo’shin 
Fors podsholigining qudratini asosi fors va 
midiyaliklar tashkil qilgan jangovar qo’shin 
belgilagan. Qo’shinnig jangovar qobiliyatini tashkil 
qilishda fors va midiyaliklardan tashqari O’rta 
Osiyoning sak jangovar qabilalari, baqtriyaliklar 
muhim o’rin tutganlar. Saklar asosan imtiyozli otliq 
qo’shinlarda xizmat qilganlar. Harbiy qal'a, garnizon, 
tayanch punktlarda odatda oliy harbiy mansabni 

---

352 
forslar egallaganlar. Qo’shin otliq va piyoda
qismlardan tashkil topgan. Otliq qismlar, 
zodagonlardan, piyedalar dehqonlardan olingan. Bu 
ikkala qismlarning uyg`un harakati urushlarda
g`alabani qo’lga kiritishga sabab bo`lar edi. Piyoda 
qo’shining asosiy quroli kamon, suvoriyning qurol-
aslahasi temir sovut, jez qalqon va ikki temir nayza
bo’lgan.
Qo’shinning eng ilg`or qismi o’n ming «o’lmas» 
askarlarini birinchi mingtasi faqat fors aslzodalari
vakillaridan iborat bo’lib, podshoning shaxsiy 
qo`riqchilari hisoblanganlar. Qolgan qismlari turli 
fors, elam qabilalaridan to`ldirilgan.
Bosib olingan mamlakatlarda qaram aholining 
qo’zg`olonlarini bostirish maqsadida qo’shinlar 
joylashtirilgan. Misr va Bobilda 10-12 ming kishilik
qo’shin turgan. Davlat chegaralarida harbiylarga yer
berilib harbiy garnizonlar joylashtirilgan. Bevosita
xizmatda bo’lgan harbiylar har oyda mahsulot bilan 
ish haqi olganlar. Iste'foga chiqqan askar oilasi bilan 
asosan kichik yer ulushidan kun ko`rgan, savdo va 
turli hunarlar bilan shugullangan. 
Eng muhim urush harakatlari davrida har bir 
qaram halq ma'lum miqdorda askar yetkazib berish
majburiyatini olgan. Doro I davrida forslar dengizda
ham yetakchi rol o`ynay boshlaydilar. Dengiz janglari 
Finikiya, Kipr, Egey orollari va Misr floti yordamida
olib borilgan. Matros sifatida saklar, forslar xizmat

---

353 
qilganlar. Ko’pincha flotda rahbarlik vazifalarida
misrliklar bo’lgan. Er. avv. V asrdan boshlab Fors 
o’lkasida dehqonlarning iqtisodiy ahvoli
yomonlashadi. Dehqonlar harbiy xizmatdan bosh torta 
boshlaydilar. Bu o’z navbatida fors piyoda 
qo’shinlarini jangovar qobiliyatini yo`qotishga olib 
keladi. Endilikda ular yaxshi qurollangan yunon 
yollanma askarlari bilan almashtirila boshlanadi. 
Er. avv. VI asr oxirida fors davlatining qudrati
eng cho`qqisiga yetdi. Xo’jalik taraqqiyoti, qulay 
dengiz yo’llari, eski va yangi karvon yo’llarining 
namunali saqlanishi, pul muomalasining rivojlanishi
xalqaro savdoni yanada o’sishiga olib keladi. Fors
davlati hududidan bir necha xalqaro ahamiyatga ega 
bo’lgan yo’llar o’tgan.Ulardan biri Lidiyadan 
boshlanib, Kichik Osiyoni kesib o’tib, Bobilgacha 
borgan. Boshqasi Bobil va Suzadan o’tib
Pasargadgacha davom etgan. Bobil va Ekbatanni
birlashtirgan savdo yo’li Baqtriya va Hind 
chegaralarigacha yetadi. Uzunligi 84 km.li kanalni 
qayta tiklashdi. Mamlakatni turli hududlari o’rtasida
savdo aloqalari kuchaygan. 
Misr Yunonistonga g`alla, polotno eksport qilib, 
ynigacha bo’lgan 84 kmli kanalni tiklaydi. 
Mamlakatning turli hududlari orasida sau yerdan vino 
va zaytun moyi sotib olgan, boshqa viloyatlarni oltin, 
fil suyagi bilan ta'minlagan. Hindistondan oltin, fil 
suyagi, xushbo`y moylar, Arabistondan oltin, 

---

354 
So’g`diyonadan lazurit, serdolik, Xorazmdan feruza 
chiqarilgan. Bolqondagi yunon shaharlari kulolchilik 
mahsulotlari, Bobil g`alla, Kichik Osiyo temir va 
boshqa rudalarni ishlab chiqaradi. Xalqaro dengiz 
savdosi finikiyaliklar qo`lida qoladi.
Qadimgi jamiyatda qullar mehnatidan 
foydalanish yuqori darajada edi. qullar oldi-sotdi 
qilingan va turli ishlarda ishlatilgan. Asir qullar soni 
juda ko’p edi, fors podsholarining markazlashgan 
yirik xo’jaliklarida ishlaydigan ishchilar (kurtashlar 
deb atalgan), boshqa joylardan qul qilib olib kelingan. 
Kurtashlarning bir qismi davlat fuqarosi deb 
hisoblangan.