O'zbetinshe jumis 1-a. Tj kurs studenti Orinladi: Qadirbergenov Zafar

Navoiy mamleketlik kanshilik instituti
Nukus filiali



Pan: Texnikaliq sistemalarda informaciyaliq texnologiyalar

Tema: Intellektuallıq basqarıw sistemaların robototexnika baǵdarında qóllaw keleshekleri.

O'zbetinshe jumis

1-a.TJ_kurs studenti

Orinladi: _____________________________Qadirbergenov Zafar

Qabil etti: ______________________________ Gabbarov.Sabit

Nukus-2021

Joba :

1. Kirisiw.

2. Robototexnika hám texnikalıq komplekslerdiń avtomatlashtirigan elektr yuritmalari pánin oqitishdan maqset.

3. Pánniń wazıypası. Gilt sózler :Robototexnika, texnikalıq kompleksler, robotlar, robotlarning basqarıw programmalıq támiynatı, robototexnika hám texnikalıq komplekslerdiń elektr yuritmalari, robotexnika hám texnikalıq komplekslerdiń kúsh sxemaları hám olardı basqarıw sistemaları islew rejimleri.

―Robototexnika hám texnikalıq komplekslerdiń avtomatlastırılgan elektr

yuritmalari‖ o‗quv páni yonalish boyicha ihtisoslik pánler gruppaına kiritilgen.

Oquv pánin ozlashtirish processinde ámelge asırilatuǵın máseleler sheńberinde

bakalavr : robototexnik hám texnikalıq komplekslerlerdiń tiykarǵı funksiyaların

támiyinleytuǵın jumısshı shólkemlerin háreketke keltiretuǵın mexanik apparatlar, túrli xildagi yuritmalar boyicha konikmalarga iye bo‗lishi; sanaat robotlarining hám texnikalıq komplekslerdiń avtomatlastırılgan elektr yuritmalarini proektlestiriw, eksplutatsiya etiw hám sazlaw tájiriybesine iye bo‗lishi kerek.

Robototexnika hám texnikalıq komplekslerdiń avtomatlashtirigan elektr yuritmalari‖ pánin oqitishdan maqset.

―Robototexnika hám texnikalıq komplekslerdiń avtomatlashtirigan elektr

yuritmalari‖ pánin oqitishdan maqset studentlerdi:

1. 
   robototexnik apparatlardıń rawajlanıw basqıshları hám olardıń islep shıǵarıwdaǵı orni togrisida maǵlıwmatlar menen tanıstırıw ; robotlarning mexanika bólegi togrisida sıpatlama beriw robotlarning basqarıw programmalıq támiynatınan paydalanıwǵa orgatish robototexnika hám texnikalıq komplekslerdiń elektr yuritmalarining túrleri hám olarǵa qoyiladigan tiykarǵı talaplardı biliwge orgatish robotexnika hám texnikalıq komplekslerdiń kúsh sxemaları hám olardı basqarıw sistemaları islew rejimleri togrisida bilimlerge iye qılıw ; robototexnika hám texnikalıq komplekslerdiń avtomatlastırılgan elektr yuritmalarini proektlestiriw, isletiw hám sazlawdı o‗rgatishdan ibarat. Pánniń wazıypası studentlerdi robototexnik hám texnikalıq komplekslerdiń avtomatlastırılgan elektr yuritmalarini óndiriste qo‗llashning túrli ámeliy máselelerdi analiz etiwge, ǵárezsiz pikirlewge, qororlar qabıllawǵa tayarlawdan ibarat. Bir zattı esten shıǵarmaw kerek, tiykarǵı maqset texnikanı satıp alıwda emes, bálki onı ekonomikalıq rawajlandırıwdıń dástegiga aylandırıwda bolıp tabıladı. Robotlarni óndiriske engiziwde robo totexnikaga kerek bolgan
   

texnologiyalıq processlerdi basqıshlarǵa ajıratıw kerek. Áne sondaǵana eń áhmiyetli texnikalıq, ekonomikalıq hám sotsial mashqalalardi sheshiw rejimin islep shıǵıw múmkin. Birinshi basqıshda atqarılatuǵın jumıslarǵa og‗ir fizikalıq mexnat menen bogliq processler, atap aytqanda, artısh, túsiriw hám de radioaktiv elementlardan paydalaniletuǵın jumıslar júdá joqarı hám tómen xaroratda, joqarı ızǵarlıq hám titirew pataslanǵan xavo, joqarı dárejedegi shawqım, bir túrli hám dem badam qaytarılıp turatuǵın jumıslar hár qıylı texnologiyalıq, transport hám basqa úskenelerdiń xızmet wazıypasın atqaratuǵın, úskene, liniya, uchastkalardı avtomatikalıq tárzde basqarıw jumısları kiredi. Tómende sanaat robotlari qo‗llanilayotgan bir qatar islep shıǵarıw processlerin ko‗rib shıǵamız. Quyuv jumısları. Házirgi zaman sanaat robotlari hám avtomatikalıq manipulyatorlar quyulmalarni islep shıǵıwdıń tiykarǵı processlerinde (baslang‗ich materiallardı tayarlawdan tazalawge shekem, termik qayta islewde, baqlaw hám sınap kóriwde, júklew hám túsiriwde transport hám baza jumıslarında hám taǵı basqa ) keń ámeldegi etilip atır. Quyuv jumıslarında robotlarning qo‗llanilishini keńeytiw forma ónim etiw, yig‗ish, formalardı qo‗yish hám sol sıyaqlı processlerde basqarıw sistemasın engiziw imkaniyatın beredi. Temirshilik — shtamp jumısları. Halq xojaligining hár qıylı tarmaqlarında presslash jardeminde betali suwıq shtamp qılıw yoli menen hár túrlı forma hám o‗lchamdagi detallar alınadı. Ceriyali hám mayda ceriyali óndiriste zagatovkani shtampga qo‗yish hám alıw jumısları kopincha qol járdeminde ámelge asıriladı. Zerikarli hám bir túrdegi bul jumıslar, oz gezeginde, travma júz bolishiga alıp keledi. Keleside, shtampga zagatovkani avtomatikalıq tárzde uzatıw hám shtamplangan detalni alıw hár túrlı sanaat robotlari hám manipulyatorlar járdeminde ámelge asırılıp atır. Sol maqsette qo‗llanilayotgan robotlar tez háreket ete alatuǵın uzatqıshlar, isenimli basqarıwsistemaları, universal yamasa tez almastırıw múmkin bo‗lgan magnitlı, vakuumlı hám soǵan o‗xshash tutqısh apparatlarına iye bo‗lishi kerek. Untaqlı materiallardan buyım tayarlaw. Untaqlı metallurgiya usılı menen

buyım tayarlawda pressformani pressli úskenege qo‗yish hám alıw, pressformaning forma payda etiwshi ústlerin maylaw, tayın buyımdı pressformadan alıw, termik pechga quyılıw hám sol sıyaqlı tiykarǵı, járdemshi islerdi orınlawda sanaat robotla ri qo‗llaniladi. Bunnan tısqarı, termoplastik materiallardı qo‗yishdagi qatar texnologiyalıq operatsiyalar hám de júklew túsiriw, jaylaw, qadaǵalaw jumıslarında da robotlardan paydalanıladı. Sabıw óndirisi. Sabıw óndirisinde sanaat robotlari, bárinen burın, tikkeley sabıw bo‗yicha tiykarǵı texnologiyalıq operatsiyalardı orınlawda qo‗llaniladi. Universal hám arnawlı sanaat robotlarining sabıw jumıslarında ámelge asırıwı kerek bo‗lgan tiykarǵı wazıypalarına tómendegiler kiredi: úskeneni texnologiyalıq yamasa basqa úskenege o‗rnatish hám alıw, kepserlewdan aldın detal hámuzellarni yig‗ish, detalni sabıwǵa tayarlaw, kepserlengen buyımdı jumıs zonasınan alıw hám uzoqlashtirish, tiykarǵı sabıw texnologiyalıq operatsiyasın orınlaw, kerek bo‗lib qalsa sabıw procesige shekem zagatovka, detalni hám kepserlengen buyımdı tug‗rilab qo‗yish — úskenege urnatish, kepserlengen jiklerdi tazalaw, japsar sapasın qadaǵalaw etiw, avtomatikalıq yamasa potok liniyalari jumısın basqarıw hám xokazolar. Termik islep shıǵarıw. Termik qayta islew degi robotlashtirishga tiyisli operatsiyalardıń bir bólegi 10000 S penenden asatuǵın temperaturada júz bo‗lishini esapqa alıp tutkich apparatların joqarı temperaturada da o‗z parametrlerin o‗zgartirmaydigan ıssıqa shıdamlı materialdan tayarlaw kerek. Termik qayta islewde sanaat robotlari orınlawı múmkin bo‗lgan jumıslarǵa tómendegiler kiredi: buyımdı termik qayta islewge tayarlaw, termik pechga uzatıw hám jaylaw, tazalaw, qaytarıp alıw, to‗g‗rilash, qattılıǵı hám sapasın baqlaw, úskeneler jumısın basqarıw hám taǵı basqalar. Mexanik qayta islew. Mexanik qayta islew degi ceriyali, mayda ceriyali hám donalab óndiristiń tiykarǵı qásiyetlerinen biri mashina waqtıniń kamligi esaplanadı. Mexanik qayta islewdiń ulıwma siklida detallarni kútiw hám tasıwǵa sarplanıwshı waqıt bul detallarni óndiriste turǵan waqtıniń 95 payızın quraydı. Robotlarni qo‗llash úskenelerden paydalanıw koeffisientini asırıw, islep shıǵarıw siklini kemeytiw, ónim sapasın jaqsılaw imkaniyatın beredi. Sanaat robotlarining universallıǵı olardı hár qıylı metall kesiw stanoklarınıń járdemshi jumısların avtomatlastırıwda paydalanıw imkaniyatın beredi. Ko‗pchilik jaǵdaylarda hár bir robot eki hám odan artıq stanokka hizmat etiwi múmkin. Robotlar járdeminde avtomatlastırılgan ápiwayı stanoklar ko‗pincha ónimlilik bo‗yicha arnawlı avtomatlardan qalıwmaydı hám arzanǵa túsedi. Suriluvchan robotlardan paydalanilganda bir robot stanoklar gruppası uchastka hám potok liniyalariga xızmet

etiwi múmkin. Mexanik qayta islewde sanaat robotlari járdeminde ámelge asırılıwı kerek bo‗lgan tiykarǵı hám járdemshi operatsiyalarǵa kuyidagilar kiredi: hár qıylı metall kesiw stanokları hám komplekslerge úskenelerdi o‗rnatish hám alıw, cifrlı programma menen basqariluvchi hám gruppalı universal stanoklarǵa, uchastka hám potok liniyalarga hizmat etiw, zagatovkani, ásbaptı, úskeneni o‗rnatish hám alıw, texnologiyalıq operatsiyalardı (burǵılaw, tegislew, ısıwlaw hám taǵı basqa ) orınlawdı qadaǵalaw etiw hám sınap kóriw, operatsiyalararo hám sex ishindegi transport jumısların orınlaw,

texnologiyalıq, transport úskeneleri jumısın basqarıw hám taǵı basqalar.

Robotlashtirilgan potok liniyalar variantınan biri <> modelli

sanaat roboti bazasında islengen liniya esaplanadı. Bul liniya to‗rtta Universal

5 roboti menen buyımlanǵan segizta metall kesiw stanogidan ibarat. Liniyada bir

robot, eki stanoktan ibarat seksiyalar bar. Seksiyalar qabıl etiw hám uzatıw

apparatları menen bog‗langan. Bul liniyada sanaat robotlari tómendegi operatsiyalardı

atqaradı : stanoklardı zagatovka menen támiyinleydi, kiyatırǵan zagatovkani ustap turadı ; zagatovkani stanoktan stanokka uzatadı ; zagatovkani úskenege

ornatishdan aldın keńislikgi yonalishini tugrilab aladı zagatovkani uzatıwshı

apparatqa ornatadi hám taǵı basqa.

Robotlashtirilgan liniyaning birinshi seksiyası MR G6 A model degi

frezerlash oraylasqan stanogidan hám de GE61 MFA modelli programma

menen basqariluvchi júzimarlik stanogidan, ekinshi seksiyası eki 1 A616 S

model degi júzimarlik nusqalaw stanogidan, úshinshi seksiyası 1 E61 MFA modelli

júzimarlik stanogi hám vT 53 modelli tegislew stanogidan, to‗rtinchi seksiyası bolsa vT 53 modelli tegislew stanogi hám UPW 12, 5 x70 modelli rezba o‗yadigan stanoktan

ibarat. Uchastka korinishida ámelge asırılǵan robototexnologik kompleksler, oz

gezeginde, epshil islep shıǵarıw sistemaların engiziw imkaniyatın beredi,

sebebi kompleks degi xar bir stanokda hár qıylı detallarga qayta islew múmkinshiligi tug‗iladi. Sonday kompleks uchastkalardan biri TUR 1 esaplanadı.

Ústlerdi oraw processleri. Buyımlar maydan bólegin metall yamasa

untaqsimon polimerlar menen oraw, galvanika, hár qıylı usıllar menen bo‗yash

jumıslarında sanaat robotlaridan keń paydalanıladı. Robotlar buyım maydanın

metallashtirishda yuzani tayarlaw (tazalaw, tegislew hám sol sıyaqlı ), buyımdı

uzatıw hám úskenege o‗rnatish, metallashtirib bo‗lgandan so‗ng buyımdı jumıs

zonasınan alıw hám aqırında tikkeley buyım maydanın metall menen oraw sıyaqlı

islerdi atqaradı. Buyım maydanın oraw galvanik usılı qo‗llanganda bolsa

robotlar úskenelerge xızmet etiw, yuzani orawǵa tayarlaw hám aqırında, oraw

procesin ámelge asıradı.

Yiguv jumısları. Yiguv jumıslarındaǵı tiykarǵı hám járdemshi operatsiyalardı

avtomatlastırıwda arnawlı sanaat robotlari qo‗llanilmoqda. Bunnan robotlarning

qollanilishi operatordı júdá kop fizikalıq jumıslardan azat etip, processtiń

mu'tadilligini támiyin etedi, operator tárepinen yol qoyilishi múmkin bolgan

aljasıqlardıń aldı alınadı. Yiguv jumısların robotlardan paydalanıp

avtomatlastırıw múmkinshiligi buyımlardı uzatıwda togri sızıqlı yonalish

bolganda hám olardı úskenege ornatishda ko‗payib baradı.

Qadaǵalaw, transport hám baza jumısların avtomatlastırıw. Robotlar qatar qadaǵalaw jumısların avtomatlastırıwda, eritpe hám basqa materiallar kimeviy quramın analiz qılıwda, úlgili detallarni qadaǵalawǵa tayarlaw hám olardı qadaǵalaw etiw ushın úskenelerge ornatishda, sınaqtan otkazishda hám sol sıyaqlılarda qollaniladi. Sanaat robotlarini baza xujaligida qollanilganda detallarni sistematik taxlash, jaylastırıw, olardı izlew, belgilengen programma boyicha tasıw sıyaqlı jumıslar ámelge asırılıwı múmkin. Ulıwma alǵanda sanaat robotlari qurılısda, jeńil sanaatda, farmasevtika pochta xızmeti hám basqa tarmaqlarda, ilimiy izertlew jumıslarında qollanilishi múmkin. Mısalı, toqimachilik, sanaatında materiallardı bolak-bolak etip tasıwda, tigiw materialların bir-birine iykemlestirip beriwde, tuymeshelerdi tıgıwda hám pochta júklerin taxlash hám tasıwda taǵı basqalarda. Xızmet etiw tarawinde robotlar korovullik, bogdorlik wazıypasın otashi, ıdıs tabaq hám kiyim kesheklarni juwıwı, benzin tarqatatuǵın stansiyalarda islewi, taslandıqlardı yigishi, donalab satılatuǵın tovarlardı satıwı, azıq-túlik buyırtpaların jaylawı múmkin. Robotlar taǵı yonginni avtomatikalıq ochirish sistemasında islewi, kocha háreketi qaǵıydaların basqarıwı múmkin.