O’zbekstan respublikasi joqari h’am orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Mag’lıwmatlardı qorg’aw – mag’lıwmatlardı joq etiw, qayta tiklew hám kórinisin ózgertiwlerdiń aldın alıwg’a bag’darlang’an ilájlar kompleksi;

Mag’lıwmatlardı tasıw – informaciyalıq processtiń qatnasıwshıları arasında mag’lıwmatlardı qabıl etiw hám jónetiw;

Mag’lıwmatlardı túrlendiriw – mag’lıwmattı bir formadan basqasına yamasa bir strukturadan basqasına awdarmalaw; mag’lıwmatlardı túrlendiriw kóbinese tasıwshılardıń túrine baylanıslı boladı.

Mag’lıwmatlar menen islesiwdiń bul keltirilgen tiykarg’ı ámelleri tolıq keltirildi dep aytıw qıyın. Dúnya júzinde millionlap adamlar mag’lıwmatlardı jaratıw, qayta islew, túrlendiriw hám tasıw menen shug’ıllanadı hám hár bir jumıs ornında sociallıq, ekonomikalıq, óndirislik, ilimiy hám mádeniy processlerdi basqarıw ushın zárúrli bolg’an ózine tán bolg’an ámeller orınlanadı. Mag’lıwmatlar ústinde orınlanatug’ın ámellerdiń tolıq dizimin keltiriw múmkin emes hám bunıń zárúrligide bolmaydı. Bizge basqa bir áhmiyetli juwmaq zárúr, yag’nıy, informaciyalar menen islesiw úlken miynetti talap etiwi múmkin hám onı avtomatlastırıw kerek.

Informatika páni haqqında

Informatika páni informaciyalardıń qásiyetlerin, texnikalıq qurallardıń járdeminde olardı jazıp kórsetiw, jıynaw, qayta islew hám jetkerip beriwdiń usılların úyretedi.
Informatika pániniń predmetin tómendegi túsinikler quraydı:

• 
  esaplaw texnikasınıń qurallarınıń apparatlıq támiyinleniwi;
  
• 
  esaplaw texnikasınıń qurallarınıń programmalıq támiyinleniwi;
  
• 
  apparatlıq hám programmalıq qurallardıń óz-ara qatnas quralları;
  
• 
  apparatlıq hám programmalıq qurallar menen insannıń óz-ara qatnas quralları.
  

Bul jerde kórinip turg’anınday, informatikada óz-ara qatnas arqalı birge islesiwge ayrıqsha itibar qaratıladı. Bunıń ushın arnawlı «interfeys» túsinigi kiritilgen. Apparatlıq hám programmalıq qurallar menen insannıń óz-ara qatnas quralları hám usılları paydalanıwshı interfeysi dep ataladı. Sáykes túrde, apparatlıq interfeysler, programmalıq interfeysler hám apparatlıq-programmalıq interfeysler bar.
Informatikanıń tiykarg’ı máseleleriniń biri esaplaw texnikasınıń apparatlıq hám programmalıq quralları menen islesiwdiń usılların sistemalastırıwdan ibarat bolıp tabıladı. Sistemalastırıwdıń maqseti eń aldıńg’ı effektiv texnologiyalardı tańlap alıp rawajlandırıw hám engiziw, mag’lıwmatlar menen islesiw etapların avtomatlastırıw, jańa texnologiyalıq izertlewlerdi metodikalıq támiyinlewlerden turadı.
Informatika – bul praktikalıq ilim. Onıń jetiskenlikleri praktikada tastıyıqlang’an bolıwı kerek hám effektivlilikti asırıw kriteriyasına sáykes kelgende g’ana bular qabıl etiledi. Búgingi kúnde biz informatikanıń tiykarg’ı máseleleriniń quramında ámeliy qosımshalar ushın tómendegi bag’darlardı ajıratıp kórsetiwimiz múmkin:

• 
  esaplaw texnikasınıń arxitekturası (mag’lıwmatlardı avtomat qayta islew ushın arnalg’an sistemalardı jaratıw usılları hám ámelleri);
  
• 
  esaplaw sistemasınıń interfeysleri (apparatlıq hám programmalıq támiyinleniwdi basqarıw usılları hám ámelleri);
  
• 
  programmalastırıw (kompyuter programmaların islep shıg’ıw quralları, usılları hám ámelleri);
  
• 
  mag’lıwmatlardı túrlendiriw (mag’lıwmatlardıń strukturaların túrlendiriw usılları hám ámelleri);
  
• 
  informaciyalardı qorg’aw (mag’lıwmatlardı qorg’awdıń usılları hám quralların islep shıg’ıw, ámellerdi ulıwmalastırıw);
  
• 
  avtomatlastırıw (programmalıq-apparatlıq qurallardıń insan qatnasıwısız jumıs alıp barıwı);
  
• 
  standartlastırıw (apparatlıq hám programmalıq qurallar arasında sáykeslilikti, sonday-aq, esaplaw sistemasınıń hár qıylı tiplerine kiriwshi mag’lıwmatlardı ańlatıwdıń formatları arasında sáykeslilikti támiyinlew).
  

Informatika ushın informaciyalıq processlerdi texnikalıq támiyinlewdiń barlıq etaplarında «effektivlilik» baslı túsinik bolıp tabıladı. Apparatlıq qurallar ushın effektivlilik degende onıń bahasına salıstırg’anda qurılmanıń jumıs ónimdarlıg’ı túsiniledi. Programmalıq támiyinleniw ushın effektivlilik degende olar menen islewshi táreplerdiń (paydalanıwshılar) jumıs ónimdarlıg’ı túsiniledi. Programmalastırıwda effektivlilik degende waqıt birliginde programmistler tárepinen dúziletug’ın programmalıq kodtıń kólemi túsiniledi.
Informatikada barlıg’ı effektivlilikke qatań bag’darlang’an boladı. Bunda anaw yamasa mınaw operaciyanı qalay orınlaymız degen soraw áhmiyetli bolıp tabıladı, biraq berilgen operaciyanı qalay effektiv orınlaymız degen soraw tiykarg’ısı bolıp tabıladı.