O’zbekstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli biLİm miNİstrliGİ berdaq atindag’i qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti 5320400- «Ximiyalıq texnologiya»

Materialliq balans.

Da’slepki mag’liwmatlar

Duzli sherebe qurami : (%)

NaCl-27,5

CaCl₂-0,26

CaSO₄-0,17

MgSO₄-0,10

с=1192 kg/m³

Sherebenin’ tig’izlig’i с =1192 kg/m³ bolg’anda onin’ qurami to’mendegishe ko’rsetiledi (g/l),

NaCl (27,5∙1192)/ 100=333,7 g/l

CaCl₂ - 3,1

CaSO₄ – 2,4

MgSO₄ - 1,19

Soda zavodlarinda konsentratsiyani ko’binese normal bo’lekler (n.b) menen belgileydi. (bir narmal bo’lek 1/20 ge kv/l).

Qurg’aq sherebe qurami:

NaCl=(333,7/I_NaCl)∙20=108 n.b

CaCl₂ =1,0 n.b

CaSO₄ - 0,5 n.b

MgSO₄- 0,50 n.b

Materialliq balans

(1m³ tazalang’an sherebege esaplanadi).

Tazalang’an sherebenin’ duzli qurami reglamentlengen ha’m ko’pshilik soda zavodlar ushin bir qiyli boladi.

NaCl - 114 n.b yamasa 333,7 kg/m³

CaCO₃ - 0,23 n.b yamasa 0,61 kg/m³

Mg(OH)₂ - 0,007 n.b yamasa 0,01 kg/m³

Na₂SO₄ - 1,00 n.b yamasa 3,56 kg/m³

NaOH – 0,033 yamasa 0,07 kg/m<sup>3

------------------------------------------------------------------------------------------</sup>

barliq duzlar 338 kg/m³ yamasa:

NaCl - 106,00 n.b yamasa 333,7 kg/m³

Aralaspalar - 4,30 kg/m³

-----------------------------------------------------------

barliq duzlar 338,0 kg/m³

tig’izlig’i с =1192 kg/m³

Sherebedegi suw mug’dari:

H₂O=1192-338 = 854 kg/m³

Tazalang’an sherebenin’ shlam menen shig’ip ketiwi, jog’aliwi 5-7% dep esaplanadi. Esaplawlarda 6% dep esaplanadi. Bunday jag’daylarda shlam menen bo’leklenip “aq ten’izge”

NaCl - 333,7

Aralaspa -0,27 kg

H₂O – 56,50 kg

----------------------------------------------------------

barliq duzlar 76,7 kg

Sherebe tazalaw stantsiyasina beriletug’in ha’k sutinin’ ortasha konsentratsiyasi CaO_akt=225 n.b den qabil etilgen. Ha’k su’tinin’ tig’izlig’i ю=1242 kg/m³

CaO_akt-Ca(OH)₂ - 410 kg/m³

Aralsapalar mug’dari 0,06 kg/m³

Suw mug’dari- 1242-(410+0,06)=831,94 kg/m³

Da’slepki sodali eritpenin’ ortasha konsentratsiyasi 114 n.b, eritpenin’ dekorbanizatsiya da’rejesi ц=85% bolg’anda,

Konsentratsiyali soda eritpedegi tig’izlig’i ц =1192 kg/m³

Bul halda sodali eritpedegi soda mug’dari-(114∙53)/20=302 kg/m³

Suw mug’dari - 1192-302=889,8 kg/m³

1.Kerekli reagentler ha’m payda bolatug’in duzlar mug’dari esabi

(1m³ tazalang’an sherebege )

Sherebe tazalaw protsesinde kawstifikatorda to’mendegi reaktsiya ketedi:

Na₂CO₃+ Ca(OH)₂=CaCO₂+2NaOH (1)

Kawstifikatsiyalang’an ha’kli sodali eritpe reaktorda Ca²⁺ ha’m Mg²⁺ duzlari menen reaktsiya ketedi.

CaCl₂+ Na₂CO₃=CaCO₃+NaCl (2)

CaSO₄+Na₂CO₃=CaCO₃+Na₂SO₄ (3)

MgSO₄+2NaOH=Mg(OH)₂+Na₂SO₄ (4)

a)Ha’k su’ti saripina aniqlaw.

Ha’k su’tinin’ shig’imi qurg’aq sherebedegi Mg²⁺ioni ha’m reglamentlengen tazalang’an sherebedegi NaOH nin’ artiqsha mug’dari menen aniqlanadi. (Ca(OH)₂ ge mas). Bul izbetka 0,033 n.b dep qabil etilgen. Bunnan 1m³ tazalang’an sherebege:

G_Ca(OH)2=0,5+0,033=0,533 n.b yamasa 0,533/(20∙37)=0,986 kg ≈1,0 kg

Ca(OH)₂ jumsaladi.

Usinday quram menen ha’kli su’tke suw:

G_Ca(OH)2=

Aralaspalar:

G_aral= kg kiritiledi.

Payda bolatug’in:

Mg(OH)₂ - 0,5 yamasa (0,5∙29)/20=0,725 kg

Tazalang’an sherebedegi:

Mg(OH)₂ – 0,07 n.b yamasa 0,01 kg

Qatti fazag’a:

Mg(OH)₂ – 0,725-0,01=0,720 kg o’tedi.

b)Soda eritpesi saripin esaplaw.

Soda eritpesi qurg’aq sherebedegi Ca²⁺ ionlarina ha’m eritpedegi Mg²⁺ ionlarina ekvivalent Ca²⁺ni sho’kpege tu’siriw ushin sariplanadi.

MgSO₄+2NaOH=Mg(OH)₂+NaSO₄

Tazalang’an sherebede NaOH mug’dari 0,033 n,b ha’m Na₂CO₃-0,23 n,b.

Uliwma soda shig’imi to’mendegini payda etedi:

1,5+0,033+0,23+0,5=2,26 n.b

G_Na2CO3= 5,98 kg yamasa ≈ 6 kg

G_H2O= 17,62 suw kiritiledi.

Bunnan payda boladi.

Bul quramdag’i tazalang’an sherebede hhhn n.b CaCO₃ qaladi.

Sho’kpege

Sherebe tazalawda eriytug’in duzlar payda boladi. NaCl 1 reaktsiya boyinsha

NaCl

Na
NaOH-tazalang’an sherebede hhhhh n.b-hhhh

Sherebe: Aling’an na’tiyjeler materialliq balans tablitsada keltirilgen:

Texnologiyaliq rejimnin’

tiykarg’i normalar :

NaCl-

Na₂SO₄-

NaOH-

Na₂CO_3(узб)-

Сa²⁺_(OCT)-0,02 n.b

Mg²⁺_(OCT)-0,07 n.b