Озбекстан Республикасы Жокары хам орта арнаулы талим министрлиги Қаракалпак Мамлекетлик Университети

Motivatsiya - bul jeke maqsetler hám shólkemlestirilgen maqsetlerge erisiw ushın ózin hám basqalardı háreketke úndew procesi.
Insan mashina emes; shólkemge kerek bolǵanda onı "qosıw" yamasa " óshiriw" múmkin emes. Arnawlı bir qádiriyatlar, normalar hám minez-qulıq qaǵıydaları sistemasınan kelip shıqqan halda, belgili bir qálew, keyip, minez-qulıqǵa ıyelew, adam ózi atqaratuǵın jumıstı ayriqsha ózgeshelikke iye etedi. Biraq, bul adamdı nátiyjeli basqarıw múmkin emes degeni emes; tiykarǵısı, onı nátiyjeli iskerlikke úndewshi motivlardı ańǵarıw. Búgingi kunga kelip, motivatsiya teoriyaleri júdá kóp islep shıǵılǵan bolıp, olardıń túpkiliklileri diagramma formasında usınıs etiliwi múmkin.
Xoshametlewdiń zárúrli teoriyaleri, eń dáslep, ishki hám sırtqı sıylıqlardı qanday hám qanday koefficientlerde qóllawdı anıqlaw, sonıń menen birge, xızmetkerge tayınlanǵan jumıs kólemi hám mazmunın tuwrı esaplaw ushın, adamdı háreketke úndewshi mútajliklerdi anıqlawǵa qaratılǵan.
Bul gruppa ush tiykarǵı teoriyanı óz ishine aladı:
a) Ibrohim Garold Maslou teoriyası (1908-1970). 1943 jılda orıs kelip shıǵıwı bolǵan bul amerikalıq psixolog insan mútajlikleriniń besew tiykarǵı toparın anıqladi, olardı ierarxik tártipte jaylastırdı.
b) Devid Klarens Makklelland teoriyası (1917-1998). Bul amerikalıq psixolog Maslou ierarxiyasida gúzetiliwi múmkin bolǵan ush mútajlik toparın anıqladi:
1) Kúshke bolǵan mútajlik adamdıń ózin hám átirapın (basqa shaxslar hám hár qıylı zatlardı) basqarıwǵa umtılıwı menen baylanıslı bolıp, oǵan turaqlılıq sezimin beredi hám ózin tastıyıqlawǵa járdem beredi.
2) tiyisli bolıw mútajligi átirapdagilarga kúshli social ǵárezlilikke ıntılatuǵın adamlarǵa xos bolıp tabıladı.
3) Tabıs hám jetiskenliklerge bolǵan mútajlik, ózleriniń jaqsılanishlarini juwmaqlawshı maqset dep biletuǵın adamlarǵa kúshli tásir etedi.
v) Frederik Gertsberg teoriyası. Bul amerikalıq psixolog tárepinen 1959 jılda boyaw hám laklar islep shıǵaratuǵın iri kompaniya xızmetkerleriniń sorawı nátiyjeleri tiykarında islep shıǵılǵan. Xızmetkerlerden ózleriniń jumıslarınan eń maqul bolǵan jaǵdaylardı hám ásirese, jumıstı unamsız jaǵdaylardı súwretlewleri so'raldi. Qabıl etilgen juwaplardı kórip shıqqannan keyin, Gertsberg eki keń taypanı ajıratıp kórsetdi: