O'zbekstan Respublikasi jog'ari ham orta arnawli bilimlendiruw ministrligi Qaraqalpaqsatan Respublikasi jog'ari ham orta arnawli bilimlendiruw ministrligi Berdaq

Musobaqalardi sholkemlestiruw ham otkizuw.
Jarıs ótkeriw sistemaları . Jarıs waqtında hámme jámáátlerge jeńis ushın gúresiwge birdey sharayat jaratıp beriw hám jeńimpazlardı haqıyqıy nátiyjeler tiykarında anıqlaw kerek.
Jarıslardı ótkeriw sistemaları hár túrlı bolıwı múmkin. Lekin ol yamasa bul sistemalardı tańlawda tómendegi sharayatlardı esapqa alıw kerek:
a) jarıs aldında turǵan wazıypalardı ;
b) jarıs ótkeriw sharayatların ;
v) qatnasuvshı jámáátlerdiń sanın ;
g) ótkerilip atırǵan jarıstıń túrlerin ;
d) qatnasuvshılardıń sport tayınlıǵı hám óndiriste bandligini;
e) jarıs ótkeriw jaylarınıń bandligi, sanı hám aymaqlıq jaylasıwın.
Ulıwma alǵanda sport oyınları jarısların Ótkeriw ámeliyatında tiykarınan eki (shıǵıp ketiw hám aylanba ) sistema qollanıladı. Bul eki sistemanıń qosılıwı nátiyjesinde úshinshi - aralas sistema payda boladı.
Shıǵıp ketiw sisteması boyınsha jarıslar ótkeriw. Bul sistema boyınsha jarıslar ótkerilgende ushırasıwda utılǵan jámáát keyingi ushırasıwlarda qatnaspaydı. Nátiyjede jarıs aqırında qandayda bir ret de yutqazmagan jámáát qaladı. Áne sol jámáát jeńimpaz esaplanadı. Aqırǵı (final) ushırasıwda jeńimpaz jámáátke utılǵan jámáát ekinshi esaplanadı. Bul sistemanıń abzallıǵı sonda, eger 64 jámáát menen aylanba sistema boyınsha jarıso'tkazish ushın 63 kalendar kúni talap etiletuǵın bolsa, shıǵıp ketiw sisteması boyınsha bolsa tek 6 kalendar kúniniń ózi jetkilikli. Lekin ol bir qatar kemshiliklerge de iye. Bul sistema barlıq jámáátlerdiń haqıyqıy oyınların anıqlaw imkaniyatın bermeydi hám sol usıl qollanılǵanda kópshilik jámáátler júdá kem ushırasıwlarda qatnasadı.
Qandayda-bir kúshli jámáát birinshi kúnniń ózinde jeńiliwge ushırasıp, jarıslardan shıǵıp ketiwi múmkin. Shıǵıp ketiw sisteması boyınsha ótkerilgen jarıslarda hámme ushırasıwlar qandayda bir jámááttiń jeńisi menen tamamlanishi kerek.
Aylanba sistema. Jarıslar aylanba sistemada ótkerilgende hámme jámáátler bir-birleri menen bir, eki yamasa odan da kóbirek dús keliwib shıǵıwları múmkin. Sońıında pútkil jarıs dawamında eń kóp ochko toplaǵan jámáát jeńimpaz shıǵadı.
Aylanba sistema eń jetilisken sistema esaplanadı. Sebebi ol tek birinshi orındı iyelegen jámáátnigina anıqlap qalmay, bálki jarısta qatnasıp atırǵan hámme jámáátlerdiń tayınlıǵına qaray múnásip orınlardı anıqlap beredi. Bul sistema qatnasuvshılardan úlken tayarlıqtı hám basketbolchilarning pútkil jarıs dáwirinde joqarı sport formasında bolıwların talap etedi. Aylanba sistemanıń unamsız tárepi - jarıs otırǵızıw ushın kóp waqıt talap etiwi bolıp tabıladı. waqıttan jutıw ushın jámáátlerdi bir neshe gruppalarǵa bolıw múmkin.

Aralas sistema. Jarıslardı aralas sistemada ótkerilgende ushırasıwlardıń bir bólegi aylanba, ikinchi bólegi bolsa shıǵıp ketiw sistemasında ótkeriledi. Bul usıl jarıslarda qathashayotgan jámáátler sanı kóp hám de olar bir birlerinen aymaqlıq tárepten uzaqta jaylasqanda qollanıladı. Bunda hámme jámáátler zonalarǵa hám gruppalarǵa bólinedi. Jarıslar zonalarda hám gruppalarda shıǵıp ketiw boyınsha ótkerilse, final jarısları bolsa aylanba sisteması boyınsha ótkeriliwi múmkin hám kerisinshe.